POLSKA: Łódź, „Archiwa kościelne w niepodległej Polsce”

W dniach 14-16 października 2019 r. odbyła się w Łodzi III Konferencja Archiwistów Państwowych i Kościelnych, zorganizowana w ramach programu obchodów stulecia archiwów państwowych objętych Patronatem Narodowym Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy w Stulecie Odzyskania Niepodległości oraz Patronatem Honorowym Wiceprezesa Rady Ministrów, Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. dr. hab. Piotra Glińskiego. Konferencję objął patronatem także ks. abp Stanisław Gądecki, Przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski. Zorganizowała ją Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, we współpracy z Radą ds. Kultury i Ochrony Dziedzictwa Kulturowego KEP, Stowarzyszeniem Archiwistów Kościelnych i Ośrodkiem Archiwów, Bibliotek i Muzeów Kościelnych na KUL. Współgospodarzem było Archiwum Państwowe w Łodzi, które m. in. gościło u siebie uczestników konferencji.
Tematami wiodącymi było 100-lecie odzyskania niepodległości i tworzenie w Polsce nowych archiwów oraz metodyka archiwalna w archiwach kościelnych. Konferencję rozpoczęli: Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych dr Paweł Pietrzyk oraz Przewodniczący Rady ds. Kultury i Ochrony Dziedzictwa Kulturowego ks. bp dr hab. Michała Janocha.
Na początku ks. dr hab. Jerzy Adamczyk (Wyższe Seminarium Duchowne w Radomiu) przedstawił „Znaczenie dekretu z dnia 7 lutego 1919 r. o organizacji archiwów państwowych i opieki nad archiwaliami oraz Kodeksu prawa kanonicznego z 1917 r. dla archiwów kościelnych w II Rzeczypospolitej”. Dużo uwagi poświęcił przy tym współpracy Wydziału Archiwów Państwowych i innych archiwistów państwowych ze środowiskami kościelnymi przy ochronie zabytków kultury, odbudowie i budowie nowych archiwów. O „Tworzeniu archiwów kościelnych po odzyskaniu przez Polskę niepodległości oraz gromadzeniu przez nie zasobu” opowiedział dr Artur Hamryszczak (Ośrodek Archiwów, Bibliotek i Muzeów Kościelnych KUL). Na tle dziejów zbiorów bibliotek i archiwów kościelnych w epoce rozbiorów ukazał zadania stojące przed Kościołem w tej dziedzinie po odzyskaniu niepodległości, a także znaczenie zjazdów historyków w 1925 i 1935 r. oraz publikacji naukowych dla rozwoju archiwów kościelnych. Pierwsze i jedyne czasopismo kościelne, „Prace i materiały historyczne Archiwum Diecezjalnego w Łodzi”, zaczęło wychodzić w 1939 r. Działaniom tym towarzyszyły „Próby kształcenia archiwistów kościelnych w okresie międzywojennym”, które przedstawił ks. dr Jarosław Wąsowicz (Archiwum Salezjańskie Inspektorii Pilskiej). Mówił o zasługach ks. Jana Kwolka, kierującego Archiwum Diecezjalnym w Przemyślu, o impulsach do  kształcenia kadry i o odnalezionym niedawno dokumencie, który zawiera program kursu – wykłady i ćwiczenia praktyczne, przygotowany przez ks. Zdzisława Obertyńskiego. Nie jest wiadome, czy przed wojną zdołano zorganizować kurs według tego programu. Nie doszło też do przygotowania planowanego vademecum. Na zakończenie pierwszej sesji ks. abp dr hab. Grzegorz Ryś (Metropolita Łódzki, Rada do spraw Kultury i Ochrony Dziedzictwa Kulturowego KEP) zabrał zgromadzonych w podróż intelektualną do początków XVI w. „Ze skarbów archiwalnych prehistorii łódzkiego Kościoła” wybrał jeden dokument, przechowywany obecnie w Muzeum Archidiecezjalnym w Łodzi – list zamknięty z bullą papieża Klemensa VII. Na oczach zgromadzonych, na podstawie przytoczonych argumentów dokonał rewizji przyjętego dotychczas opisu dokumentu, wskazując jego rzeczywistego adresata i prawdopodobny czas powstania. W trakcie dyskusji ks. bp prof. Jan Kopiec apelował, aby nie zapominać o dorobku XIX-wiecznej archiwistyki i kształceniu kadr kościelnych na długo przed 1918 rokiem.

Czytaj dalej „POLSKA: Łódź, „Archiwa kościelne w niepodległej Polsce””

POLSKA: Archiwa w Niepodległej

Archiwa w Niepodległej. Stulecie Archiwów Państwowych 1919 - 2019 publikacjaObchody 100. rocznicy utworzenia archiwów państwowych, zaplanowane na 2019 rok, objął Patronatem Narodowym Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda w Stulecie Odzyskania Niepodległości. Patronat Narodowy Prezydenta oraz Patronat Honorowy Wiceprezesa Rady Ministrów Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. Piotra Glińskiego otrzymała także jubileuszowa publikacja „Archiwa w Niepodległej 1919-2019. Stulecie Archiwów Państwowych”, wydana przez Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych. Jej pomysłodawcą i redaktorem naukowym jest dr Ewa Rosowska, która zadbała o wysoki poziom merytoryczny i elegancką szatę graficzną.
Publikacja ma dwie części, poprzedzone listami gratulacyjnymi Prezydenta RP Andrzeja Dudy i Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Piotra Glińskiego oraz cytatami wypowiedzi autorytetów w dziedzinie archiwistyki – dr. Antoniego Rybarskiego i prof. Stanisława Ptaszyckiego. Pierwsza część, HISTORIA, zawiera teksty naukowe przygotowane przez znakomitych specjalistów wywodzących się z różnych środowisk. „Powstanie i rozwój sieci archiwów państwowych i naczelnych organów archiwalnych w niepodległej Polsce” przypomniała prof. Irena Mamczak-Gadkowska z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. „Polską myśl archiwalną okresu międzywojennego w powszechnym dyskursie archiwistycznym” przedstawił prof. Waldemar Chorążyczewski z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Zagadnieniu „Archiwa polskie w latach 1918-1939 we współpracy międzynarodowej – problem rewindykacji i nie tylko” przyjrzał się prof. Władysław Stępniak, członek Komitetu Nauk Historycznych Polskiej akademii Nauk. „Prawo archiwalne II Rzeczypospolitej” omówił zaś prof. Marek Konstankiewicz z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Wszystkie teksty, z konieczności, prezentują wspomniane zagadnienia w sposób syntetyczny, wzbogacone są jednak o bogate przypisy, pozwalające na dotarcie do materiałów związanych z omawianymi tematami. Do całości sporządzone zostało również zestawienie bibliograficzne – z podziałem na źródła i publikacje.

Czytaj dalej „POLSKA: Archiwa w Niepodległej”

POLSKA: Poznań, Konferencja „100-lecie polskich archiwów państwowych”

Rozpoczęcie konferencji: dr Wojciech Woźniak, prof. Irena Mamczak-Gadkowska, prof. Józef Dobosz, Henryk Krystek

Rozpoczęcie konferencji: dr Wojciech Woźniak, prof. Irena Mamczak-Gadkowska, prof. Józef Dobosz, Henryk Krystek

W dniach 18-19 października 2018 roku odbyła się w Poznaniu konferencja zorganizowana dla uczczenia jubileuszu archiwów państwowych przez Zakład Archiwistyki Instytutu Historii Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, Archiwum Państwowe w Poznaniu i Stowarzyszenie Archiwistów Polskich Sekcja Edukacji Archiwalnej pod patronatem Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych. Program konferencji był bardzo bogaty – w ciągu dwóch dni wygłoszono 25 referatów, których tematyka dotyczyła różnych aspektów organizacji i działania archiwów państwowych w ciągu 100 lat, jakie upłynęły od 1918 roku, kiedy Rada Regencyjna Królestwa Polskiego wydała reskrypt z dn. 31 lipca 1918 r. o archiwach państwowych i opiece nad archiwaliami.
Dalsze Perspektywy rozwoju polskich archiwów państwowych – informacyjną, technologiczną, infrastrukturalną i organizacyjną przedstawił Wojciech Woźniak, Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych, który zabrał głos jako pierwszy. Kilka wystąpień przypomniało podstawy prawne i organizacyjne archiwów, zmieniające się kilkakrotnie w ciągu stulecia. Marek Konstankiewicz (Przemiany podstaw prawnych działania polskiej administracji archiwalnej w latach 1918-2018) omówił zakresy przedmiotowe i podmiotowe dekretów z lat 1919 i 1951 oraz ustawy z 1983 r., która miała już ponad 40 nowelizacji i zgodnie z jej zapisami można mówić o istnieniu w Polsce kilkunastu służb archiwalnych. Irena Mamczak-Gadkowska (Koncepcje budowy polskiej sieci archiwalnej w okresie międzywojennym) wspomniała początki organizacji archiwów polskich w 1916 r. i kolejne plany – zrealizowane i niezrealizowane. Wanda Roman (Razem czy osobno? U źródeł koncepcji zarządzania archiwami w Polsce) przypomniała początki funkcjonowania archiwów wojskowych i zmiany koncepcji ich właściwości gromadzenia określonych materiałów archiwalnych. Beata Wacławik (Kształtowanie się sieci archiwalnej na Pomorzu Wschodnim po 1945 roku) omówiła zmiany administracyjne zachodzące na terenach d. Prus Wschodnich i sąsiadujących z nimi oraz placówki archiwalne tworzone i likwidowane ma obszarze województw: bydgoskiego, gdańskiego i olsztyńskiego. Rafał Galuba (Państwowa sieć archiwalna po II wojnie światowej) próbował natomiast pokazać, że w ciągu kilkudziesięciu powojennych lat nie powstała efektywna sieć archiwów państwowych i w ich działaniu brakuje stabilnych podstaw.

Czytaj dalej „POLSKA: Poznań, Konferencja „100-lecie polskich archiwów państwowych””