Ośrodek „Pamięć i Przyszłość” we Wrocławiu przygotował i wydał publikację „Rówieśnicy Niepodległej. Sto lat historii Polski z perspektywy najstarszych Polaków”. Jest to ostatni etap realizacji projektu, prowadzonego w latach 2017-2020 w ramach Programu Wieloletniemu „Niepodległa”. Programowi nadano prosty i wymowny zarazem tytuł: „100 100-latków na 100-lecie”. Ośrodek rozpoczął od nawiązania kontaktów z osobami, które w 2018 roku miały ok. 100 lat. Ustalono, że mają to być osoby urodzone w 1923 roku lub wcześniej – najstarszy rozmówca w trakcie wywiadu miał 108 lat. Korzystając z pomocy przedstawicieli siedmiu organizacji i niezależnych badaczy, przeprowadził w latach 2017-2019 wywiady z 97 osobami. Proszono je o opowiedzenie o własnym życiu, doświadczeniach, przeżyciach. Przygotowano też kwestionariusz pytań ukierunkowujących rozmówców na interesujące badaczy tematy. Wywiady były nagrywane i wzbogaciły Archiwum Historii Mówionej, prowadzone przez wrocławski Ośrodek.
W trakcie wywiadów oglądano też i wykonywano kopie dokumentów i fotografii, które stały się następnie eksponatami prezentowanymi na wystawie „Rówieśnicy Niepodległej”, którą można było obejrzeć w latach 2018-2020 m. in. we Wrocławiu, Jeleniej Górze, Kątach Wrocławskich, Opolu, Białymstoku, Żmigrodzie, Malborku i Radzionkowie.
Tag: niepodległa
POLSKA: Łódź, „Archiwa kościelne w niepodległej Polsce”
W dniach 14-16 października 2019 r. odbyła się w Łodzi III Konferencja Archiwistów Państwowych i Kościelnych, zorganizowana w ramach programu obchodów stulecia archiwów państwowych objętych Patronatem Narodowym Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy w Stulecie Odzyskania Niepodległości oraz Patronatem Honorowym Wiceprezesa Rady Ministrów, Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. dr. hab. Piotra Glińskiego. Konferencję objął patronatem także ks. abp Stanisław Gądecki, Przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski. Zorganizowała ją Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, we współpracy z Radą ds. Kultury i Ochrony Dziedzictwa Kulturowego KEP, Stowarzyszeniem Archiwistów Kościelnych i Ośrodkiem Archiwów, Bibliotek i Muzeów Kościelnych na KUL. Współgospodarzem było Archiwum Państwowe w Łodzi, które m. in. gościło u siebie uczestników konferencji.
Tematami wiodącymi było 100-lecie odzyskania niepodległości i tworzenie w Polsce nowych archiwów oraz metodyka archiwalna w archiwach kościelnych. Konferencję rozpoczęli: Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych dr Paweł Pietrzyk oraz Przewodniczący Rady ds. Kultury i Ochrony Dziedzictwa Kulturowego ks. bp dr hab. Michała Janocha.
Na początku ks. dr hab. Jerzy Adamczyk (Wyższe Seminarium Duchowne w Radomiu) przedstawił „Znaczenie dekretu z dnia 7 lutego 1919 r. o organizacji archiwów państwowych i opieki nad archiwaliami oraz Kodeksu prawa kanonicznego z 1917 r. dla archiwów kościelnych w II Rzeczypospolitej”. Dużo uwagi poświęcił przy tym współpracy Wydziału Archiwów Państwowych i innych archiwistów państwowych ze środowiskami kościelnymi przy ochronie zabytków kultury, odbudowie i budowie nowych archiwów. O „Tworzeniu archiwów kościelnych po odzyskaniu przez Polskę niepodległości oraz gromadzeniu przez nie zasobu” opowiedział dr Artur Hamryszczak (Ośrodek Archiwów, Bibliotek i Muzeów Kościelnych KUL). Na tle dziejów zbiorów bibliotek i archiwów kościelnych w epoce rozbiorów ukazał zadania stojące przed Kościołem w tej dziedzinie po odzyskaniu niepodległości, a także znaczenie zjazdów historyków w 1925 i 1935 r. oraz publikacji naukowych dla rozwoju archiwów kościelnych. Pierwsze i jedyne czasopismo kościelne, „Prace i materiały historyczne Archiwum Diecezjalnego w Łodzi”, zaczęło wychodzić w 1939 r. Działaniom tym towarzyszyły „Próby kształcenia archiwistów kościelnych w okresie międzywojennym”, które przedstawił ks. dr Jarosław Wąsowicz (Archiwum Salezjańskie Inspektorii Pilskiej). Mówił o zasługach ks. Jana Kwolka, kierującego Archiwum Diecezjalnym w Przemyślu, o impulsach do kształcenia kadry i o odnalezionym niedawno dokumencie, który zawiera program kursu – wykłady i ćwiczenia praktyczne, przygotowany przez ks. Zdzisława Obertyńskiego. Nie jest wiadome, czy przed wojną zdołano zorganizować kurs według tego programu. Nie doszło też do przygotowania planowanego vademecum. Na zakończenie pierwszej sesji ks. abp dr hab. Grzegorz Ryś (Metropolita Łódzki, Rada do spraw Kultury i Ochrony Dziedzictwa Kulturowego KEP) zabrał zgromadzonych w podróż intelektualną do początków XVI w. „Ze skarbów archiwalnych prehistorii łódzkiego Kościoła” wybrał jeden dokument, przechowywany obecnie w Muzeum Archidiecezjalnym w Łodzi – list zamknięty z bullą papieża Klemensa VII. Na oczach zgromadzonych, na podstawie przytoczonych argumentów dokonał rewizji przyjętego dotychczas opisu dokumentu, wskazując jego rzeczywistego adresata i prawdopodobny czas powstania. W trakcie dyskusji ks. bp prof. Jan Kopiec apelował, aby nie zapominać o dorobku XIX-wiecznej archiwistyki i kształceniu kadr kościelnych na długo przed 1918 rokiem.
Czytaj dalej „POLSKA: Łódź, „Archiwa kościelne w niepodległej Polsce””
POLSKA: Archiwa w Niepodległej
Obchody 100. rocznicy utworzenia archiwów państwowych, zaplanowane na 2019 rok, objął Patronatem Narodowym Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda w Stulecie Odzyskania Niepodległości. Patronat Narodowy Prezydenta oraz Patronat Honorowy Wiceprezesa Rady Ministrów Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. Piotra Glińskiego otrzymała także jubileuszowa publikacja „Archiwa w Niepodległej 1919-2019. Stulecie Archiwów Państwowych”, wydana przez Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych. Jej pomysłodawcą i redaktorem naukowym jest dr Ewa Rosowska, która zadbała o wysoki poziom merytoryczny i elegancką szatę graficzną.
Publikacja ma dwie części, poprzedzone listami gratulacyjnymi Prezydenta RP Andrzeja Dudy i Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Piotra Glińskiego oraz cytatami wypowiedzi autorytetów w dziedzinie archiwistyki – dr. Antoniego Rybarskiego i prof. Stanisława Ptaszyckiego. Pierwsza część, HISTORIA, zawiera teksty naukowe przygotowane przez znakomitych specjalistów wywodzących się z różnych środowisk. „Powstanie i rozwój sieci archiwów państwowych i naczelnych organów archiwalnych w niepodległej Polsce” przypomniała prof. Irena Mamczak-Gadkowska z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. „Polską myśl archiwalną okresu międzywojennego w powszechnym dyskursie archiwistycznym” przedstawił prof. Waldemar Chorążyczewski z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Zagadnieniu „Archiwa polskie w latach 1918-1939 we współpracy międzynarodowej – problem rewindykacji i nie tylko” przyjrzał się prof. Władysław Stępniak, członek Komitetu Nauk Historycznych Polskiej akademii Nauk. „Prawo archiwalne II Rzeczypospolitej” omówił zaś prof. Marek Konstankiewicz z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Wszystkie teksty, z konieczności, prezentują wspomniane zagadnienia w sposób syntetyczny, wzbogacone są jednak o bogate przypisy, pozwalające na dotarcie do materiałów związanych z omawianymi tematami. Do całości sporządzone zostało również zestawienie bibliograficzne – z podziałem na źródła i publikacje.
Polska: Warszawa, „Archiwa Niepodległej. Źródła do badań odzyskiwania przez Polskę niepodległości w archiwach państwowych”
W dniach 20-21 września 2018 r. odbyła się w Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych konferencja, w trakcie której pracownicy archiwów państwowych przedstawiali różnorodne wydarzenia związane z odzyskiwaniem przez Polskę niepodległości – w kontekście przedmiotowej dokumentacji, przechowywanej w archiwach państwowych. Część referatów dotyczyła sposobów popularyzacji tych dokumentów. Każde wystąpienie miało oryginalną myśl przewodnią, przybliżało frapujące fakty lub opinie, unikalne dokumenty, co składało się na różnorodną panoramę, znacznie wykraczającą poza pamiętną datę 11 listopada 1918 r. Większości wystąpień towarzyszyły prezentacje multimedialne, które pozwalały zgromadzonym w pełniejszy sposób zapoznać się z omawianymi źródłami historycznymi. Mariusz Olczak (Archiwum Akt Nowych) przedstawił „Archiwum Akt Nowych – Archiwum Niepodległej”. Przypomniał powstanie archiwum, które 3 października tego roku świętowało 100-lecie istnienia, jego dzieje i inicjatywy realizowane w 2018 roku, mające na celu przybliżenie Polakom i samej instytucji, i jej zasobu, i historii niepodległej Polski. Piotr Niedziela (Narodowe Archiwum Cyfrowe) zaprezentował jeden z obiektów wpisany w tym roku na Listę Krajową programu UNESCO Pamięć Świata – „Film „Polonia Restituta” z 1928 r. jako źródło do okresu odbudowy państwa polskiego”. Zgromadzeni mieli możliwość obejrzeć także fragmenty tego dzieła, w dużej mierze złożonego z kronik filmowych z częściowymi wstawkami fabularnymi. Fragmenty filmu przechowują w Polsce NAC i FINA, jednak autor wystąpienia wyraził nadzieję na odnalezienie kompletnego filmu – np. w Stanach Zjednoczonych, gdzie był przed wojną dystrybuowany.