9 czerwca 1948 r. w Paryżu powstała Międzynarodowa Rada Archiwów. Ów dzień, dzień powstania, jest obchodzony jako Międzynarodowy Dzień Archiwów – święto archiwistów i równocześnie ogólnoświatowa akcją promocji archiwów, wiedzy o nich w społeczeństwach. W tym roku ma on szczególne uroczysty charakter, minęło bowiem siedemdziesiąt pięć lat nieustannej pracy Rady nad wspólnymi zagadnieniami archiwistyki. Międzynarodowa Rada Archiwów przetrwała trudny okres dwubiegunowego politycznie świata i obecnie, dzięki pracy między innymi nad międzynarodowymi standardami archiwalnymi, wyznacza elementarne kierunki wspólnej metodyki archiwalnej.
Tag: jubileusze
POLSKA: Z dziejów sieci archiwalnej
1 sierpnia 2022 r. mija 70 lat od utworzenia 16 powiatowych archiwów państwowych, w tym dniu weszło bowiem w życie zarządzenie nr 9 Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych z dnia 28 lipca 1952 r. w sprawie utworzenia i zwinięcia niektórych archiwów państwowych.
Ponad połowa z nich istnieje do dzisiaj, mają zmieniony status, ale nadal wykonują funkcje wyznaczone archiwom państwowym. Dostojnymi jubilatami, których pracownicy mogą 1 sierpnia zdmuchnąć symboliczne świeczki na torcie, są archiwa: w Gnieźnie i Pile (obecnie oddziały AP w Poznaniu), w Chełmie (obecnie AP w Lublinie Oddział w Chełmie),w Łomży (w latach 1920-1930 istniejące jako AP w Łomży, obecnie AP w Białymstoku Oddział w Łomży), w Malborku (obecnie Archiwum Państwowe w Malborku), w Słupsku i Szczecinku (obecnie oddziały AP w Koszalinie), w Stargardzie (obecnie AP w Szczecinie Oddział w Stargardzie) i w Cieszynie (obecnie AP w Katowicach Oddział w Cieszynie).
To samo zarządzenie zwijało 13 powiatowych archiwów państwowych (PAP), utworzonych w 1950 r. Jedno z nich także istnieje dzisiaj, AP w Płocku Oddział w Kutnie, odrodzone w 1993 r., obecnie kierowane przez naszą ArchNet-ową koleżankę Jolantę Leśniewską. „Zwinięte” wówczas PAP w Elblągu zostało ulokowane na zamku w Malborku i zaczęło działać pod inną nazwą, a w 1976 r. odrodziło się jako WAP w Elblągu z siedzibą w Malborku.
CZECHY: Jubileuszowe spotkanie archiwalnych konserwatorów
W tym roku pracownia konserwatorska i restauratorska Powiatowego Archiwum Państwowego w Domažlicach z siedzibą w Horšovskim Týnie (Státní okresní archiv Domažlice se sídlem v Horšovském Týně), będącego Oddziałem Obwodowego Archiwum Państwowego w Pilźnie (Státního oblastního archivu v Plzni) będzie obchodzić 25-lecie istnienia. Z tej okazji postanowiono zorganizować spotkanie wszystkich osób zajmujących się konserwacją i restauracją archiwaliów, tj. restauratorów, konserwatorów i archiwistów.
Miejscowa pracownia konserwatorska urządzona została pod koniec 1995 roku na strychu głównego budynku Archiwum. Bezpośrednią inspiracją do jej powstania był tragiczny stan starego zasobu aktowego. Zaawansowana degradacja XVII – XIX-wiecznego materiału ograniczała jego czytelność, a tym samym wartość informacyjną. W 1996 roku nowopowstały warsztat został wyposażony w sprzęt i odpowiednie materiały i rozpoczął samodzielną działalność. Koncentruje się ona głównie na konserwacji i renowacji papieru czerpanego, obróbce pospolitego materiału aktowego oraz konserwacji i renowacji historycznych opraw, pergaminów i pieczęci. Wyposażenie stanowiska pracy umożliwia stosowanie wszystkich najczęściej stosowanych technik: klejenia, laminowania na zimno oraz uzupełniania papieru. W związku z obróbką papieru czerpanego w tutejszej pracowni zaczęto odtwarzać historyczne introligatorstwo. Konserwatorzy zajmują się również obróbką dokumentów pergaminowych i pieczęci. Przez ich ręce przeszedł np. duży zbiór najstarszych dokumentów z miasta Cheb oraz zbiór dokumentów archiwum rodzinnego Windischgrätzów, przechowywanych w oddziale w Klatovy. Konserwację uszkodzonego materiału papierowego umożliwia metoda laminowania jednostronnego lub dwustronnego na laminarce, która została uruchomiona w pracowni konserwatorskiej latem 2005 roku. Archiwum Państwowe zapewnia także konserwatorom zabytków możliwość konsultacji i staży.
Czytaj dalej „CZECHY: Jubileuszowe spotkanie archiwalnych konserwatorów”
ROSJA: „Więcej niż archiwum” – wystawa w 100-lecie Państwowego Archiwum Federacji Rosyjskiej
Na 3 grudnia 2020 r. zaplanowano otwarcie (w sali wystawowej archiwów federalnych w Moskwie, ul. Bolszaja Pirogowska 17) jubileuszowej wystawy pt. „Więcej niż archiwum. W 100-lecie Państwowego Archiwum Federacji Rosyjskiej”, której celem jest ukazanie różnorodności przechowywanych w archiwum zabytków, często nie znanych szerokiej publiczności.
Wystawa organizowana jest przez Federalną Agencję Archiwalną i Archiwum Państwowe Federacji Rosyjskiej.
Ekspozycja ilustruje ponad dwa wieki historii Rosji. Podstawą wystawy są dokumenty i przedmioty unikatowe pod względem historycznym i ciekawe pod względem wzorniczym, w tym przejęte do Archiwum Państwowego Federacji Rosyjskiej w ostatnich latach. Szczególny nacisk położono na malarstwo, sztukę zdobniczą i użytkową oraz przedmioty osobiste znanych postaci historycznych, jak np. Konstytucja Królestwa Polskiego podpisana przez cara Aleksandra I w 1815 r., na którą, na rozkaz polskiego Sejmu, wykonano szkatułę z brązu (dokument i szkatuła, ewakuowane w 1939 r. z warszawskiego Zamku Królewskiego do Ołyki książąt Radziwiłłów, zostały zrabowane przez Armię Czerwoną po 17 września). Niektóre eksponaty na wystawie to dzieła sztuki i rzemiosła, jak notatniki rosyjskich cesarzowych, ozdobione drogocennymi kamieniami, akwarelami i haftami, zawierające czasem unikatowe autografy – na przykład wiersz Aleksandra Puszkina „Полководец”, wpisany przez samego poetę do albumu Wielkiej Księżnej Heleny Pawłownej.
NIEMCY: 90 – lecie Centralnego Archiwum Ewangelickiego Palatynatu
Centralne Archiwum Kościoła Ewangelickiego Palatynatu (Zentralarchiv der Evangelischen Kirche der Pfalz) działa już 90 lat. 27 maja 1930 r. Regionalna Rada Kościelna (Landeskirchenrat) zarządziła utworzenie archiwum dla zasobów archiwalnych kościoła ewangelickiego. Parafie zostały zobowiązane do sporządzenia dokładnej listy swoich akt. Po rozdzieleniu państwa i kościoła w 1919 r. na mocy konstytucji weimarskiej, kościół ewangelicki uznał, że musi zachować dokumenty rozproszone w urzędach pastorów i dekanatach w jednym miejscu. Powstanie archiwum było również związane z 400 rocznicą wydarzeń jakie miły miejsce na sejmie w Spirze w roku 1529, kiedy to postanowiono wstrzymać się od wykonania edyktu wormackiego aż do czasu zwołania soboru powszechnego reformacji w Palatynacie.
Tylko w ten sposób, zgodnie z założeniami władz kościelnych, można było dochodzić swoich praw wobec administracji rządowej i osób prywatnych, a jednocześnie umożliwić badanie historii kościoła ewangelickiego w Niemczech. Obchody 400 rocznicy protestu w 1929 r. w Spirze również wzmocniły tożsamość protestantów palatynackich i uświadomiły ludziom znaczenie dokumentów historycznych. Archiwum nieustająco popularyzuje wiedzę o swoich zasobach oraz o historii kościoła ewangelickiego w Palatynacie poprzez wystawy, prasę, literaturę specjalistyczną i Internet. Zapewnia szkołom materiały źródłowe do pracy nad historią kościoła. W zakresie spraw międzynarodowych zainteresowanie użytkowników skupia się głównie na aktach kościelnych i archiwum Misji Azji Wschodniej. Dokumentuje to pracę „Powszechnego Ewangelickiego Stowarzyszenia Misyjnego” założonego w Weimarze w 1884 r. i działającego do 1977 r.
Czytaj dalej „NIEMCY: 90 – lecie Centralnego Archiwum Ewangelickiego Palatynatu”
SŁOWENIA: Dzień archiwów Słowenii
Od tego wydarzenia minął co prawda już miesiąc, ale warto przypomnieć, iż 20 października 2019 r. archiwa Słowenii obchodziły swoje święto – Dzień Archiwów Słowenii.
W 1954 r. słoweńscy archiwiści, którzy od lat 40. XX w. czynili niemałe wysiłki dla zabezpieczeniem i sprawowali opiekę nad materiałami archiwalnymi, doprowadzili do założenia Stowarzyszenia Archiwów Słowenii. Członkowie założyciele byli świadomi, że dla realizacji programu swej organizacji, stawiającego sobie za cel rozwój słoweńskich archiwów, ich własne wysiłki nie będą wystarczające, i że będą musieli szukać pomocy innych. M.in. z tego powodu zdecydowano się w 1976 r. ustanowić Dzień Archiwów Słowenii. Dla jego obchodzenia wybrano 20 października. Nie była to data przypadkowa.
Dnia 20 października 1943 r. dyrektor Departamentu Edukacji Narodowej na wyzwolonym terytorium słoweńskim wysłał pismo do Powiatowego Referatu Kultury w miejscowości Veliki Lašča, w którym pisał m.in.: „Dowiedzieliśmy od wiarygodnych osób, że wiele materiałów archiwalnych z archiwów Turjak niszczeje na zamku w Turjak. Materiał te z pewnością zawierają wiele cennych informacji na temat przeszłości zarówno miejsca, jak i rodzin Turjačanów, jak również bardzo dużo na temat społecznej przeszłości naszych chłopów i naszej wsi. (…) Należy znaleźć osobę, która (…) zbierze dokumenty (…) i schowa je w bezpiecznym miejscu (…) Chodzi o każdy kawałek papieru, każdą książkę i każdą notatkę. (…) Ponieważ dotyczy to cennym materiałem narodowych, dołożyć należy wszelkich starań, aby rozwiązać problem tak szybko, jak to tylko możliwe”. Było to pierwsze pismo rodzących się władz, w którym odniosły się one do zachowania archiwalnego dziedzictwa narodowego.
SŁOWACJA: Archiwiści z Trnawy uczcili wydarzenia z listopada 1989 roku
Archiwum Państwowe w Trnawie, we współpracy z Miastem Trnawa i stowarzyszeniem obywatelskim Mały Berlin, przygotowało bardzo interesujące i wyjątkowe pod względem treści przedsięwzięcia, które przypomniały miastu i jego mieszkańcom wydarzenie z listopada 1989 r. Wszystkie akcje były częścią dużego cyklu zatytułowanego „Honor wolności”, do udziału w którym udało archiwistom się pozyskać współpracę samorządu województwa trnawskiego, miasta Trnawy, różnych instytucji kultury (teatru Jána Palárika, Muzeum Zachodniosłowackiego w Trnawie, Biblioteki Juraja Fándly’ego w Trnawie, Galerii Ján Koniarek w Trnawie, Centrum Sztuki Współczesnej i Trnava Radio oraz stowarzyszenia Mały Berlin.
Jednym z elementów uczczenia 30-lecia odzyskania wolności był koncert chorałów gregoriańskich, jaki odbył się 17 listopada 2019 r. w kościele franciszkanów św. Jakuba, w wykonaniu zespołu wokalnego SCHOLA MINOR, który specjalizuje się w interpretacji średniowiecznego chorału gregoriańskiego i polifonii. Wykonał on kompozycje z różnych okresów chorału gregoriańskiego, a także fragmenty utworów zapisanych w średniowiecznych księgach, przechowywane dziś w Archiwum Państwowym w Trnawie.
Czytaj dalej „SŁOWACJA: Archiwiści z Trnawy uczcili wydarzenia z listopada 1989 roku”
CZECHY: Konferencja w 100-lecie powstania Państwowej Szkoły Archiwalnej
Katedra Nauk Pomocniczych Historycznych i Archiwistyki Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Karola w Pradze, we współpracy z Archiwum Narodowym w Pradze, zorganizowały międzynarodową konferencję naukową z okazji 100-lecia Państwowej Szkoły Archiwalnej.
Państwowa Szkoła Archiwalna (Státní archivní škola) w Pradze była jedyną fachową instytucją oświatową w Czechosłowacji, kształcącą archiwistów w zakresie archiwistyki i nauk pomocniczych historii. Powołana została w 1919 przez Ministerstwo Szkolnictwa i Oświaty Narodowej, któremu była bezpośrednio podporządkowana. Szkoła mieściła się w budynku Archiwum Ziemskiego w Pradze, dzięki czemu posiadała niezbędne zaplecze do edukacji praktycznej. Zgodnie z dekretem założycielskim Szkoła miała mieć charakter uczelni wyższej, ale zostało to później zakwestionowane przez ministerstwo.
Oprócz egzaminów wstępnych – pisemnego i ustnego – warunkiem przyjęcia do szkoły było ukończenie studiów wyższych lub jednoczesne studiowanie historii na Wydziale Filozoficznym. Nauka trwała trzy lata, a pod koniec pierwszego i drugiego roku zdawano egzamin progresywny. Szkoła przyjmowała 10 uczniów, później liczba ta wzrosła do 15, a pięciu uczniów odnoszących największe sukcesy otrzymało stypendia ministerialne w drugim i trzecim roku.
Czytaj dalej „CZECHY: Konferencja w 100-lecie powstania Państwowej Szkoły Archiwalnej”
POLSKA: XX Powszechny Zjazd Historyków Polskich
W dniach 18-20 września 2019 odbył się w Lublinie jubileuszowy zjazd historyków. Jego hasło brzmiało: WIELKA ZMIANA. HISTORIA WOBEC WYZWAŃ… Zmiana widoczna była już w sposobie organizacji obrad zjazdowych. Główny punkt ciężkości postawiono nie na referaty, lecz na dyskusje. Wprowadzenie do paneli stanowiły referaty wiodące, których pełne teksty zamieszono na stronie internetowej zjazdu. W trakcie spotkań nie były odczytywane w całości, lecz po przedstawieniu głównych tez, głos zabierali paneliści, a także uczestnicy. Program główny obejmował 5 paneli i 9 sekcji. Duży był także program towarzyszący, na który składało się 5 paneli, a w ich ramach 8 sekcji. Imprezy towarzyszące, wystawy, sesja posterowa, gry uliczne, filmy, rekonstrukcja historyczna „Bogowie wojny” istotnie wzbogacały ofertę programową skierowaną do szerokiego grona uczestników (ponad 900 osób zarejestrowanych) i osób, które w tym czasie przebywały w Lublinie. Nie sposób było uczestniczyć we wszystkim, przedstawiamy więc tylko niektóre wydarzenia.
Jarosław Gowin i Paweł Pietrzyk
Uroczyste otwarcie Zjazdu miało miejsce w Centrum Spotkania Kultur. Przybyli na nie uczestnicy zjazdu z kraju i z zagranicy, a także politycy. Było to okazją do krótkiego wspomnienia absolwentów historii, niektórych obecnych na sali, którzy weszli lub wchodzą w skład władz państwowych i samorządowych. Minister nauki i szkolnictwa wyższego Jarosław Gowin w swoim wystąpieniu poruszył kwestię zmian w organizacji nauki, wprowadzanych przez jego resort, która nie zawsze jest korzystna dla nauk humanistycznych. Wspominając o liście czasopism punktowanych, ujawnił okoliczności, w jakich umieszczony został na niej także „Archeion”. Z te działanie naczelny dyrektor dr Paweł Pietrzyk wręczył ministrowi na scenie odznakę „Zasłużony dla polskiej archiwistyki”. Wykład inauguracyjny na temat „Potęga historii” wygłosił przewodniczący Komitetu Organizacyjnego prof. Jan Pomorski (UMCS), wzbogacając go prezentacją multimedialną.
Czytaj dalej „POLSKA: XX Powszechny Zjazd Historyków Polskich”
POLSKA: Jubileusz 100-lecia – obchody od 7 lutego 2019 r.
W dniu 7 lutego 1919 r. Józef Piłsudski, Naczelnik Państwa, podpisał dekret o organizacji archiwów państwowych i opiece nad archiwaliami, a 100. rocznica tego wydarzenia stanowiła asumpt do organizacji przez Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych Jubileuszu 100-lecia Archiwów Państwowych. Obchody otrzymały Patronat Narodowy Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy w Stulecie Odzyskania Niepodległości oraz Patronat Honorowy Wiceprezesa Rady Ministrów, Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. dr. hab. Piotra Glińskiego.
Ich początek miał miejsce 7 lutego 2019 r. W tym dniu kilkudziesięciu pracowników archiwów państwowych odznaczonych zostało, przyznanymi przez Prezydenta RP za zasługi w działalności na rzecz ochrony i konserwacji zasobów archiwalnych: Krzyżami Kawalerskimi Orderu Odrodzenia Polski, Złotymi, Srebrnymi i Brązowymi Krzyżami Zasługi oraz Medalami za Długoletnią Służbę.
Tego samego dnia na Zamku Królewskim w Warszawie miała miejsce Gala Archiwisty, rozpoczynająca całoroczne obchody jubileuszu. Przybyło na nią ok. 370 osób z wielu polskich instytucji. Była tam sposobność obejrzenia z bliska dekretu o organizacji archiwów państwowych i opiece nad archiwaliami.
Dekret z 1919 r. Fot. Jacek Rajkowski
Czytaj dalej „POLSKA: Jubileusz 100-lecia – obchody od 7 lutego 2019 r.”