POLSKA: „Zabezpieczanie i ochrona zbiorów archiwalnych. Współczesne wyzwania” – konferencja w Warszawie

7 października 2020 r. odbyła się w Pałacu Staszica w Warszawie konferencja pt. „Zabezpieczanie i ochrona zbiorów archiwalnych. Współczesne wyzwania” – kolejna w ramach cyklu Warszawska Jesień Archiwalna. Zorganizowana została przez Polską Akademię Nauk Archiwum w Warszawie oraz Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych. Przedstawiono na niej dziewięć wystąpień, w tym jedno w formie telekonferencji. Przebieg konferencji był na bieżąco transmitowany online, a nagranie dostępne jest obecnie na profilu Archiwa Państwowe na Facebooku.


Dr hab. Hanna Krajewska rozpoczyna konferencję, fot. Barbara Wiktorowska

Uczestników konferencji powitała dr hab. Hanna Krajewska, dyrektor PAN Archiwum w Warszawie. Jako pierwszy prelegent wystąpił Ryszard Wojtkowski, zastępca Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych, przedstawiając zagadnienie „Infrastruktura archiwów a zabezpieczanie zbiorów”. Zwracał uwagę na zasady projektowania nowych budynków archiwów państwowych, omawiając zarówno kwestie technologiczne, jak i rozwiązania dotyczące ruchu i dostępu osób. Poinformował też o systemie Archiwum Dokumentów Elektronicznych, przygotowanym w 2020 roku. Po nim zabrała głos Anna Czajka, kierownik Centralnego Laboratorium Konserwacji Archiwaliów w Archiwum Głównym Akt Dawnych. Dzięki jej prezentacji „Archiwum dostępne – ocena zagrożeń i zapobieganie stratom” można było poznać działania międzynarodowej społeczności archiwistów, rozpoznającej zakres zagrożeń ze strony człowieka – nieuczciwego użytkownika i niedbałego pracownika. Prelegentka zwróciła też uwagę na podstawowe zasady ewidencjonowania i znakowania własnego zasobu, zabezpieczających go przed skutkami nieuprawnionego przemieszczania.

Czytaj dalej „POLSKA: „Zabezpieczanie i ochrona zbiorów archiwalnych. Współczesne wyzwania” – konferencja w Warszawie”

POLSKA, WARSZAWA: Akt Unii Lubelskiej z Archiwum Głównego Akt Dawnych w programie „Pamięć Świata”

22 marca 2018 r. odbyła się w Archiwum Głównym Akt Dawnych uroczysta prezentacja aktu Unii Lubelskiej z 1569 r., przechowywanego w Zbiorze dokumentów pergaminowych (sygn. 5627). Jego znaczenie trudno przecenić – poświadcza bardzo ważne wydarzenie, które na kilka wieków zmieniło mapę polityczną Europy Środkowo-Wschodniej. Uznanie społeczności międzynarodowej poświadcza wpisanie go na Listę Światową Programu UNESCO „Pamięć Świata”. W prezentacji wzięli udział m.in. prof. dr hab. Piotr Gliński, Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, prof. Sławomir Ratajski, Sekretarz Generalny Polskiego Komitetu ds. UNESCO, dr Wojciech Woźniak, Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych, dyrektorzy polskich archiwów państwowych oraz zwierzchnicy archiwów państwowych i przedstawiciele archiwów historycznych z krajów, które razem z Polską zgłosiły do projektu „Pamięć Świata” akt Unii Lubelskiej, jako ważny znak wspólnego dziedzictwa: Tetiana Baranowa, Olga Bażan i Diana Pelc z Ukrainy, Wiktor Kurasz, Dymitr Jacewicz i Denis Lisejczykow z Białorusi, Mara Sprudza i Valda Petersone z Łotwy oraz Ramojus Kraujelis i Virginija Cijunskiene z Litwy.
Prof. Andrzej Zakrzewski przedstawił znaczenie tego wyjątkowego wydarzenia, jakim było zawarcie w dniu 1 lipca 1569 r. unii, w wyniku której powstała Rzeczpospolita Obojga Narodów. Nawiązał do tego także dr Hubert Wajs, dyrektor Archiwum Głównego Akt Dawnych, omawiając dokument. Przypomniał, że połączone kraje miały odtąd jednego władcę wspólnie wybieranego przez oba narody i tylko raz koronowanego w Krakowie; wspólny sejm – walny – obradujący w Warszawie, gdzie posłowie litewscy w liczbie 48 zasiadali obok 114 posłów koronnych, i senat (113 senatorów polskich i 27 litewskich – taką różnicę powodowała liczba kasztelanów w Koronie – 73 przy 10 na Litwie i wojewodów – 22 polskich przy 10 litewskich), wspólną obronę, politykę zagraniczną i monetę (lecz z odrębnymi stemplami – na Litwie herb Pogoń, w Koronie – Orzeł). Zabezpieczono odrębność Litwy przez zachowanie tytułów, dostojeństw i urzędów centralnych przy zagwarantowaniu równości Wielkiego Księstwa wobec Korony.

Czytaj dalej „POLSKA, WARSZAWA: Akt Unii Lubelskiej z Archiwum Głównego Akt Dawnych w programie „Pamięć Świata””

POLSKA, WARSZAWA: Konferencja „Źródła – źródłoznawstwo – nauki pomocnicze historii” Część I

Zaproszenie na konferencję, zamieszczone także na ArchNecie, przyjęło ok. 60 osób, które przybyły 9 marca 2018 r. do Instytutu Historii PAN w Warszawie. Zebranych powitał prof. Zenon Piech, przewodniczący Zespołu Nauk Pomocniczych Historii i Edytorstwa przy Komitecie Nauk Historycznych PAN. Referat Nauki pomocnicze historii – nowa perspektywa poprzedził informacjami organizacyjnymi o wydarzeniach naukowych planowanych w 2018 roku. Poinformował też, że w czasie XX Powszechnego Zjazdu Historyków w Lublinie w 2019 roku planowane są dwa panele dotyczące nauk pomocniczych historii.
Prof. Z. Piech zwrócił uwagę na istotne zmiany, jakie zaszły w ostatnich latach, w tym zmiana pokoleniowa, rewolucja technologiczna i organizacji nauki, np. wprowadzenie systemu punktów. Wskazał też główne wyzwania stojące przed badaczami: określenie kanonu nauk pomocniczych historii, utrzymanie więzi z oddzielającymi się, coraz bardziej precyzyjnymi dziedzinami, np. genealogia i numizmatyka, budowanie środowisk badawczych w obszarach mniej aktywnych. Za istotne uznał prace metodologiczne, proponowanie klasyfikacji czy poszerzanie terminologii. Przypomniał też, że niedawno przetłumaczony został na języki Europy Centralnej Międzynarodowy słownik sfragistyczny, opracowany na początku lat 90. XX wieku. Polską wersję przygotował powołany przez Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych, prof. Władysława Stępniaka, zespół redakcyjny pod kierunkiem dr. hab. Marcina Hlebionka. Prof. Z. Piech, jako recenzent tego tłumaczenia, zwrócił uwagę, że w czasie, który upłynął między wydaniem obu publikacji, zaszły zmiany w stanie badań sfragistycznych, co sprawiło, że literalne i tylko tłumaczenie okazywało się niewystarczające. Stąd wynika konieczność ciągłego rozwoju nauk, np. paleografii i epigrafiki, które przeżywają pewien zastój. Apelował o przygotowywanie nowych poprawnych edycji źródeł, opatrzonych uwagami krytycznymi, o objęcie zainteresowaniami badawczymi nie tylko zasobów archiwów i bibliotek, ale też muzeów. Przekonywał również, że rozwój różnych dyscyplin wiedzy nie jest celem, ale środkiem do pogłębiania wiedzy o naszej przeszłości. I mimo instytucjonalnego regresu nauk pomocniczych, dbać trzeba o kształcenie przyszłych kadr.
Kolejny referent dr hab. Wojciech Drelicharz, w występieniu Dokończenie Monumenta Poloniae Historica – Series Nova a rozwój nauk pomocniczych historii, przypomniał historię monumentalnego wydawnictwa źródłowego i zasługi jego kolejnych edytorów – redaktorów Augusta Bielowskiego, Wojciecha Kętrzyńskiego, Władysława Semkowicza. Przyznał, że nie udało się w pełni zrealizować zamierzeń Nowej Serii MPH, m.in. dlatego, że prace nad korelacją wersji tekstów były żmudne i wymagały licznych badań źródłoznawczych. Prowadzili je po wojnie Gerard Labuda, Brygida Kürbis, Jerzy Luciński i Zofia Kozłowska-Budkowa. Przez długi czas edycje krytyczne źródeł były kołem napędowym nauki historycznej, a teraz sytuacja zmieniła się bardzo  niekorzystnie. Uznał, że w nowoczesnym państwie trzeba promować świadomość wagi dobrych edycji źródłowych i powrócić do nich, aby m.in. wydać cenne średniowieczne kodeksy i kroniki oraz przygotować reedycje poprzednich wydań pomników dziejowych. Wystąpienie zakończył wezwaniem: „Czas najwyższy dokończyć Nową Serię Monumenta Poloniae Historica”, traktując to jako „obowiązek sztafety pokoleń”.

Czytaj dalej „POLSKA, WARSZAWA: Konferencja „Źródła – źródłoznawstwo – nauki pomocnicze historii” Część I”

POLSKA: Konferencja „Źródła – źródłoznawstwo – nauki pomocnicze historii” cz I

Szanowni Państwo,

w imieniu Zespołu Nauk Pomocniczych Historii i Edytorstwa przy Komitecie Nauk Historycznych PAN zapraszam na konferencję „Źródła – źródłoznawstwo – nauki pomocnicze historii” cz. I, która odbędzie się w Instytucie Historii PAN w Warszawie w dniu 9 marca br. Konferencja jest pierwszym etapem prac Zespołu NPH i E powołanego w nowym składzie w 2014 roku. Chcemy corocznie organizować cykliczne zebrania – konferencje poświęcone wybranym aspektom nauk pomocniczych historii i edytorstwa.
W tym roku mija ćwierćwiecze od konferencji „Tradycje i perspektywy nauk pomocniczych historii w Polsce”, która odbyła się w Krakowie dniach 21 – 22 października 1993 roku. Materiały konferencji zostały opublikowane w Krakowie w 1995 roku. To dobry czas, aby zastanowić się co z ówczesnych postulatów zostało zrealizowane, jaki jest współczesny status nauk pomocniczych historii i ich perspektywy.
Do udziału w pierwszej części konferencji zaprosiliśmy sześciu badaczy prezentujących różne aspekty badań z zakresu nauk pomocniczych historii. Założenia konferencji są następujące: referaty powinny być oparte na bieżących badaniach źródłowych prowadzonych przez referentów, prezentować nowe metody badań i ukazywać omawiane zjawiska nie tylko w ujęciu analitycznym ale również syntetycznym. Podobne założenia ma planowana druga część konferencji, przewidziana na przyszły rok. Program drugiej części konferencji chcielibyśmy ułożyć wspólnie z Państwem. Znajdzie się tam miejsce na każdy referat spełniający powyższe kryteria.

Czytaj dalej „POLSKA: Konferencja „Źródła – źródłoznawstwo – nauki pomocnicze historii” cz I”

POLSKA: Konferencja naukowa „Warszawa ma wiele twarzy” – 25-26 listopada 2015

Dwudniowa konferencja z cyklu „Warszawska Jesień Archiwalna” została zorganizowana przez Polską Akademię Nauk Archiwum w Warszawie, Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych, Archiwum Państwowe w Warszawie, Instytut Pamięci Narodowej oraz Instytut Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego. Tegoroczna edycja konferencji była poświęcona problematyce życia kulturalnego stolicy oraz mniejszościom narodowym, wyznaniowym i wspólnotom religijnym w Warszawie. Program konferencji podzielony był na kilka bloków tematycznych: Teatr w wielkim mieście, Mniejszości narodowe, wyznania i wspólnoty religijne w Warszawie, Literatura i kultura Warszawy oraz Kultura życia codziennego. Blok tematycznie związany z teatrem wpisał się w przypadającą w tym roku 250. rocznicę powstania Teatru Narodowego. Konferencji towarzyszyła wystawa „Warszawa moja miłość” autorstwa Joanny Avaniti i Katarzyny Słojkowskiej z  Polskiej Akademii Nauk Archiwum w Warszawie.
Pierwszy dzień konferencji, odbył się w Pałacu Staszica – siedzibie Polskiej Akademii Nauk. Na początek Anna Wajs z Archiwum Państwowego w Warszawie przedstawiła teatralia z czasów I wojny światowej, na jakie można natrafić w zasobie tego archiwum. Tak dobre „otwarcie” konferencji tylko zachęcało do dalszego w niej uczestniczenia. Podobnym tematem zajęła się Katarzyna Słojkowska z Polskiej Akademii Nauk Archiwum. Przedstawiła spuściznę Artura Śliwińskiego – jednego z dyrektorów Teatrów Miejskich m.st. Warszawy (w latach 1926-1930). Prezentacji zasobu Archiwum Państwowego w Warszawie pod kątem spuścizny po kabaretach przedwojennej Warszawy dokonała Małgorzata Sikorska – pracownik tegoż archiwum. Podczas bloku poświęconego teatrowi nie tylko można było poznać zasoby instytucji warszawskich w tym temacie, ale również refleksje referentów na temat: postrzegania i przedstawiania w dawnych czasach instytucji kultury. Ciekawy spacer po Warszawie zaprezentował audytorium  pracownik Muzeum Warszawy Paweł E. Weszpiński, który przedstawił na dawnych planach Warszawy obiekty kultury, takie jak: biblioteki, drukarnie, księgarnie, parki oraz wszelkiego rodzaju teatry. Interesującą prezentację z fragmentami archiwalnych nagrań  dokonał dyrektor Archiwum Polskiego Radia – Waldemar Listowski. Zaprezentował wszystkim obecnym kształtowanie się oraz współczesne skutki „teatru wyobraźni”, jakim jest teatr tworzony i emitowany na falach Polskiego Radia. Na zakończenie bloku związanego z teatrem Katarzyna Goluch z Archiwum Państwowego w Warszawie przedstawiła realia i problemy w kontekście nadzoru archiwalnego i przejmowania materiałów archiwalnych z instytucji teatralnych stolicy. W kolejnym bloku tematycznym poświęconym mniejszościom i wspólnotom narodowym uczestnicy wysłuchali szeregu ciekawych historii. Na uwagę zasługuje prezentacja Gaspara Keresztesa z Węgierskiego Instytutu Kultury, który przedstawił w krótkiej formie życiorysy trzech Węgrów związanych ze stolicą Polski: Emánuela Korompaya – naukowca oraz kapitana Wojska Polskiego, Fryderyka Járosyego – kabareciarza, reżysera oraz dyrektora wielu teatrów kabaretowych Warszawy, Emila Révaia – brata Józsefa Révaia, węgierskiego polityka, ministra kultury w latach 1948-1953.

Czytaj dalej „POLSKA: Konferencja naukowa „Warszawa ma wiele twarzy” – 25-26 listopada 2015”

POLSKA: Spuścizny archiwalne w archiwach państwowych

W siedzibie Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych 22 września 2015 r. odbyło się zebranie naukowe poświęcone zagadnieniu opracowania spuścizn w archiwach państwowych.
Udział w spotkaniu wzięli pracownicy archiwów państwowych, Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych oraz zaproszeni goście reprezentujący Polską Akademię Nauk Archiwum w Warszawie, Archiwum Nauki PAN i PAU w Krakowie oraz Archiwum Uniwersytetu Wrocławskiego. Zebranie otworzył dr Andrzej Biernat, Zastępca Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych, powitał uczestników, zachęcając do aktywnego udziału i wspólnej wymiany doświadczeń.

Następnie Robert Górski, pracownik Departamentu Archiwistyki NDAP, omówił wskazane przez archiwa państwowe zagadnienia i problemy z zakresu terminologii, gromadzenia i opracowania spuścizn, które stanowiły przedmiot dyskusji w dalszej części spotkania. Zapowiedział także cztery referaty, których wybór nie był przypadkowy. Miały one przede wszystkim ukazać różną praktykę i doświadczenia archiwów państwowych w zakresie postępowania ze spuściznami. Referaty wygłosiły: Monika Płuciennik (AP w Gdańsku) – „Problematyka terminologii archiwalnej (spuścizny)”, Hanna Staszewska (AP w Poznaniu) – „Metodyczne błędy i wypaczenia, czyli spuścizny w archiwach państwowych”, Anna Jankowska (AP w Radomiu) – „Zbiory osób i rodzin w zasobie Archiwum Państwowego w Radomiu”, oraz Barbara Sypko z AP w Opolu, które dotychczas nie gromadziło archiwów prywatnych – „Problemy opracowania spuścizn w Archiwum Państwowym w Opolu na przykładzie zespołu Spuścizna Romana Horoszkiewicza”.

Czytaj dalej „POLSKA: Spuścizny archiwalne w archiwach państwowych”

POLSKA: Jubileusz pięćdziesięciolecia Stowarzyszenia Archiwistów Polskich

W dniach 17-18 września 2015 r. w Warszawie, na XV Nadzwyczajnym Krajowym Zjeździe Delegatów Stowarzyszenia Archiwistów Polskich, uroczyście obchodzono 50. rocznicę powstania Stowarzyszenia (I Krajowy Zjazd Delegatów zwołano w dniu 27 marca 1965 r.).

Uroczystości rocznicowe odbyły na terenie kampusu Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego na warszawskim Ursynowie. Otwarcie Nadzwyczajnego Zjazdu, wręczenie odznaczeń i wyróżnień oraz okolicznościowe wystąpienia w dniu 17 września odbyły się w Auli Kryształowej SGGW. Zgromadzonych członków Zarządu Głównego, archiwistów-delegatów i zaproszonych gości powitał prezes SAP Kazimierz Jaroszek, uroczystość poprowadziła zaś Marlena Koter – sekretarz generalna SAP.


Kazimierz Jaroszek, prof. Władysłw Stepniak, prof. Jarosław Poraziński

Na początku części oficjalnej wręczono przyznane odznaczenia. Złotym Krzyżem Zasługi, nadanym przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, za zasługi w działalności na rzecz zachowania dziedzictwa narodowego oraz integracji środowiska archiwistów, za wkład w rozwój edukacji archiwalnej, zostali odznaczeni: Beata Herdzin, Sabina Klimkiewicz, Jadwiga Sałagacka, Srebrnym Krzyżem Zasługi: Waldemar Chorążyczewski, Andrzej Jabłoński, Krzysztof Stryjkowski, Brązowym Krzyżem Zasługi: Ewa Suchmiel. W imieniu Prezydenta odznaczenia wręczyła Grażyna Ignaczak-Bandych – sekretarz generalny w Kancelarii Prezydenta RP.


Odznaczeni krzyżami zasługi

Czytaj dalej „POLSKA: Jubileusz pięćdziesięciolecia Stowarzyszenia Archiwistów Polskich”

POLSKA: Deskryptory Biblioteki Narodowej. Propozycje zmian w opracowaniu zbiorów bibliotecznych w dobie sieci semantycznej

Deskryptory Biblioteki Narodowej. Propozycje zmian w opracowaniu zbiorów bibliotecznych w dobie sieci semantycznej
W dniach 20-21 kwietnia 2015 r. w Bibliotece Narodowej w Warszawie zorganizowano międzynarodową konferencję „Deskryptory Biblioteki Narodowej. Propozycje zmian w opracowaniu zbiorów bibliotecznych w dobie sieci semantycznej”. Warto zwrócić uwagę na dwa ważne aspekty tego wydarzenia. Z jednej strony jest to kontynuacja działań zgodnych z międzynarodowymi standardami także w polskich bibliotekach, co jest koniecznym warunkiem funkcjonowania w globalnym systemie informacji. Z drugiej strony ważna była prezentacja założeń projektu zmiany narzędzia opracowania bibliograficznego wprowadzanego przez Bibliotekę Narodową. Archiwa państwowe, w których trwają prace nad implementacją w metodyce standardów Międzynarodowej Rady Archiwów oraz opracowaniem nowej instrukcji indeksowania, mogą korzystać z propozycji Biblioteki Narodowej w zakresie zmian, tzn. uproszczenia słownictwa, granulacji danych oraz stosowania sformułowań używanych w języku mówionym, m.in. rezygnacji z inwersji w hasłach indeksowych oraz skrótów terminów typowych.

Czytaj dalej „POLSKA: Deskryptory Biblioteki Narodowej. Propozycje zmian w opracowaniu zbiorów bibliotecznych w dobie sieci semantycznej”

POLSKA: Konferencja „Warszawa ma wiele twarzy”, Warszawa, 20-21 listopada 2014

Dwudniowa konferencja z cyklu „Warszawska Jesień Archiwalna” została zorganizowana przez Instytut Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego, Instytut Pamięci Narodowej, Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych, Polską Akademię Nauk Archiwum w Warszawie oraz Polskie Towarzystwo Archiwalne. Tegoroczna edycja konferencji była poświęcona problematyce zachowania źródeł archiwalnych do historii miasta, ich tematyce i zawartości oraz zróżnicowaniu warsztatu badawczego współczesnego archiwisty. Program konferencji podzielony był na kilka bloków tematycznych: Warszawa na fotografii, Architektura i przestrzeń, Społeczeństwo, Muzyka i język w Warszawie oraz blok poświęcony Miastu wydarzeniom i ludziom związanym z Warszawą.

Czytaj dalej „POLSKA: Konferencja „Warszawa ma wiele twarzy”, Warszawa, 20-21 listopada 2014”

POLSKA: Sprawozdanie z VIII Zjazdu Uczestników i Sympatyków iFAR (Internetowego Forum Archiwalnego), Warszawa, siedziba NAC, 9-10 października 2014 r.

W dniach 9-10 października w Warszawie odbył się VIII Zjazd iFAR – Uczestników i Sympatyków Internetowego Forum Archiwalnego. Wydarzenie miało dwie części. Pierwszego dnia przewidziano część konferencyjną oraz towarzyską, natomiast dzień drugi to warsztaty z systemów ZoSIA i eDok oraz zwiedzanie Narodowego Archiwum Cyfrowego.
Czwartkowe obrady otworzył dyrektor Narodowego Archiwum Cyfrowego, Wojciech Woźniak.
Następnie jako pierwsza referentka głos zabrała Hanna Staszewska (AP Poznań), która przedstawiła prezentację pt. „Od archiwariusza do archiwisty cyfrowego, czyli kim jesteśmy i dokąd zmierzamy?” Nawiązała do dyskusji terminologicznych, jakie toczono w latach 20. XX w. kiedy to polska archiwistyka znajdowała się „w stanie płynnym” i nawet termin „archiwista” nie był pewny. Proponowany wtedy przez niektórych „archiwariusz” jako bardziej godny i dostojny został odrzucony w artykule w „Archeionie” z 1928 r. przez językoznawcę, A. Kryńskiego, który fachowo dowiódł, że „archiwista” jest zgodny z polską tradycją językową i poprawny. Po wielu latach, w 2007 r., w czasie I Toruńskich Konfrontacji Archiwalnych prof. W. Chorążyczewski zaproponował termin „archiwistyk” na określenie archiwisty nie-praktyka, zajmującego się naukowo dziedziną archiwalną, a w 2009 r. pojawił się „archiwozof”, uprawiający archiwozofię (antropologię archiwistyki?) i traktujący archiwum jako fenomen kultury. Od kilku lat przebija się do naszej świadomości termin „archiwista cyfrowy”, który wymaga jeszcze badań i refleksji oraz zdefiniowania zakresu kompetencji i wymogów.

Czytaj dalej „POLSKA: Sprawozdanie z VIII Zjazdu Uczestników i Sympatyków iFAR (Internetowego Forum Archiwalnego), Warszawa, siedziba NAC, 9-10 października 2014 r.”