SŁOWACJA: Pożar w Bańskiej Szczawnicy zagrażał też archiwum

W sobotę 18 marca 2023 r. w samym centrum starego miasta Bańskiej Szczawnicy na Słowacji wybuchł pożar. Płonęła jedna z zabytkowych kamienic w Rynku. Żywioł szybko się rozprzestrzenił, obejmując cztery sąsiednie budynki. Wśród nich znalazła się siedziba Słowackiego Archiwum Górniczego, będącego specjalistycznym oddziałem Słowackiego Archiwum Narodowego. Zagrożone były bezcenne zbiory historycznych archiwaliów. W akcji gaśniczej i ratowaniu bezcennych dokumentów uczestniczyły liczne zastępy straży pożarnej, wojsko, policja, a także wielu wolontariuszy.
Ogień dostrzeżono około ósmej rano, i mimo szybkiej akcji gaśniczej nie udało się go powstrzymać. Ze względu na wietrzną pogodę szybko rozprzestrzenił się na sąsiednie zabudowania przy Rynku oraz pl. Świętej Trójcy. Ostatecznie pożar zlokalizowano i powstrzymano jego rozprzestrzenianie się dopiero o ósmej wieczorem, a o całkowitym ugaszeniu straż pożarna poinformowała dopiero w godzinach rannych w niedzielę. Płomienie zniszczyły Zasadniczą Szkołę Plastyczną, budynek Muzeum Górniczego, które straciło zbiory mineralogiczne, dwa domy prywatne oraz Dom Kultury. W tzw. w domu Maríny, w którym prawdopodobnie wybuchł pożar, spłonęły cenne późnorenesansowe i wczesnobarokowe malowane stropy. Udało się jednak uratować zbiory z galerii Josefa Kollára, jak również archiwum górnicze, przechowujące m.in. stare mapy wpisane na listę zabytków UNESCO.

Czytaj dalej „SŁOWACJA: Pożar w Bańskiej Szczawnicy zagrażał też archiwum”

SŁOWACJA: XXV Dni Archiwów Słowacji – konferencja

W dniach od 25 do 27 maja 2022 r. odbyła się doroczna konferencja słowackich archiwistów. Była to już 25 odsłona tych spotkań. Pierwotnie miała się odbyć dwa lata temu (w dniach 5-7 maja 2020 r.), lecz z powodu pandemii przesunięto początkowo jej termin o rok (27-29 kwietnia 2021 r.), a następnie – z tych samych powodów – o kolejne 12 miesięcy. Udało się ją zorganizować dopiero w tym roku, i jak pierwotnie zakładano pod hasłem „Archontologia w badaniach archiwalnych i historycznych”.
Archontologia, czyli nauka o urzędach i godnościach oraz ich kompetencjach, jak również o przebiegu karier urzędniczych, jest tą z nauk pomocniczych historii, jaka nieczęsto staje się przedmiotem szerszych obrad, choć z jej dorobku korzysta olbrzymia rzesza badaczy. Tym razem spotkali się z następującym programem:
– Doc. PhDr. Frederik Federmayer, Uniwersytet Komeńskiego w Bratysławie, wygłosił referat pt. „Archontologia a współczesna historiografia słowacka. Perspektywy badawcze w nadchodzących dekadach”. Przedstawiał w nim pokrótce historię archentologii na Słowacji, poinformował o aktualnym stanie badań. Wyliczył możliwości i perspektywy we współpracy z genealogami i badaczami elit społecznych.
– Ph.Dr. Michal Duchoň, Archiwum Miasta Bratysławy, zajął się tematem: „Wczesno-nowożytne elity miejskie. Metody, terminologia, badania”, omawiając badania na temat elit miejskich, prowadzone przez historyków krajowych i zagranicznych, którzy w swej pracy wykorzystywali metody archontologiczne i prozopograficzne.
– Mgr. Miroslav Baranek, Archiwum Miasta Bratysławy, wystąpił z tematem: „Archontologia właścicieli ziemskich dóbr Bytča i Strečno u schyłku feudalizmu (1794-1833)”, a więc w okresie, gdy tytułowe majątki były własnością księcia Mikołaja II Esterhazy (1765-1833).

Czytaj dalej „SŁOWACJA: XXV Dni Archiwów Słowacji – konferencja”

CECHY I SŁOWACJA: Stanowiska stowarzyszeń archiwalnych Czech i Słowacji wobec wojny w Ukrainie

Trwająca od ponad dwóch tygodni rosyjska agresja w sąsiedniej nam Ukrainie wywołała zrozumiałe protesty i wyrazy poparcia dla broniącego się narodu, odnotowane na całym świecie. Także w świecie archiwalnym, zaniepokojonym o życie ludzkie, ale i niszczenie dziedzictwa kulturowego, odezwały się liczne głosy potępienia dla agresora, a przede wszystkim wsparcia dla Ukrainy. Wśród nich znalazły się specjalne oświadczenia archiwalnych stowarzyszeń w Czechach i na Słowacji.
Zarząd Stowarzyszenia Archiwistów Słowackich (Spoločnost slovenských archivárov) na nadzwyczajnym posiedzeniu w dniu 1 marca 2022 r, przyjął rezolucję, w której czytamy:
„Potępiamy bezprecedensowy atak militarny Rosji na Ukrainę. Uważamy to za akt agresji niosący ze sobą tragiczne straty ludzkie, materialne i kulturowe, w tym także dotyczące dziedzictwa archiwalnego. Wyrażamy nasze wsparcie dla narodu ukraińskiego w obronie swojego państwa.
Zarząd Stowarzyszenia Archiwistów Słowackich nawiązuje kontakty z archiwistami w Ukrainie w celu udzielenia pomocy archiwistom i studentom, jacy znaleźli się na terenie Republiki Słowackiej w sytuacji wojennej, która spowodowała kryzys humanitarny. Wzywamy członków Stowarzyszenia Archiwistów Słowackich oraz wszystkich naszych przyjaciół i sympatyków do pomocy obywatelom Ukrainy w miarę swych możliwości.

Czytaj dalej „CECHY I SŁOWACJA: Stanowiska stowarzyszeń archiwalnych Czech i Słowacji wobec wojny w Ukrainie”

SŁOWACJA: Wystawa o „Aksamitnej Rewolucji” w Czechosłowacji

W listopadzie 2019 roku minęło 30 lat od tzw. Aksamitnej Rewolucji, dla Słowaków, podobnie jak Czechów, jednego z kluczowych wydarzeń historycznych obu narodów i ich wówczas wspólnego państwa. Wydarzenie to, które doprowadziło do obalenia komunistycznej dyktatury, ma decydujące znaczenie dla powrotu wolności i demokracji w Czechosłowacji. Jednocześnie rocznica tamtych wydarzeń stała się doskonałą i wyjątkową okazją do zaprezentowania opinii publicznej, dotyczących jej, najciekawszych dokumentów przechowywanych w słowackich archiwach państwowych.
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Republiki Słowackiej zorganizowało więc okolicznościową wystawę pt. „Świadectwo rewolucji – listopad’89 w dokumentach archiwalnych słowackich archiwów państwowych”, która została otwarta 5 listopada 2019 r. w Muzeum Miasta Bratysławy.

Czytaj dalej „SŁOWACJA: Wystawa o „Aksamitnej Rewolucji” w Czechosłowacji”

SŁOWACJA: Archiwiści z Trnawy uczcili wydarzenia z listopada 1989 roku

Archiwum Państwowe w Trnawie, we współpracy z Miastem Trnawa i stowarzyszeniem obywatelskim Mały Berlin, przygotowało bardzo interesujące i wyjątkowe pod względem treści przedsięwzięcia, które przypomniały miastu i jego mieszkańcom wydarzenie z listopada 1989 r. Wszystkie akcje były częścią dużego cyklu zatytułowanego „Honor wolności”, do udziału w którym udało archiwistom się pozyskać współpracę samorządu województwa trnawskiego, miasta Trnawy, różnych instytucji kultury (teatru Jána Palárika, Muzeum Zachodniosłowackiego w Trnawie, Biblioteki Juraja Fándly’ego w Trnawie, Galerii Ján Koniarek w Trnawie, Centrum Sztuki Współczesnej i Trnava Radio oraz stowarzyszenia Mały Berlin.
Jednym z elementów uczczenia 30-lecia odzyskania wolności był koncert chorałów gregoriańskich, jaki odbył się 17 listopada 2019 r. w kościele franciszkanów św. Jakuba, w wykonaniu zespołu wokalnego SCHOLA MINOR, który specjalizuje się w interpretacji średniowiecznego chorału gregoriańskiego i polifonii. Wykonał on kompozycje z różnych okresów chorału gregoriańskiego, a także fragmenty utworów zapisanych w średniowiecznych księgach, przechowywane dziś w Archiwum Państwowym w Trnawie.

Czytaj dalej „SŁOWACJA: Archiwiści z Trnawy uczcili wydarzenia z listopada 1989 roku”

SŁOWACJA: Konferencja z okazji 80. urodzin archiwisty Józefa Klački

Słowackie Stowarzyszenie Archiwalne zorganizowało w dniach 14-15 listopada 2018 r. w auli Słowackiej Akademii Nauk w Bratysławie, konferencję naukową poświęconą swojemu członkowi – archiwiście PhDr. Jozefovi Klačkovi, z okazji jego 80. urodzin, pod hasłem „Królestwo jednego języka i moralności jest biedne i słabe – Wkład członków nie-słowackich grup etnicznych i narodowościowych w rozwój Słowacji”.
Konferencja poświęcona była archiwiście i historykowi PhDr. Josefowi Klački, byłemu dyrektorowi i długoletniemu pracownikowi Centralnego Archiwum Słowackiej Akademii Nauk (Ústredni archív SAV), który był przedstawicielem chorwackiej mniejszości na Słowacji i znacząco przyczynił się do poznania i badań nad zagadnieniami historycznymi dotyczącymi Chorwatów i ich osiedlenia się w zachodniej Słowacji. Tuż przed końcem studiów historycznych ze specjalnością archiwalną na Uniwersytecie Komeńskiego w Bratysławie w 1960 roku, rozpoczął on – od 1 czerwca 1959 roku – pracę w Archiwum Państwowym w Bratysławie jako zastępca dyrektora, pozostając na tym stanowisku do 1 kwietnia 1969 roku, kiedy to jego życie zawodowe połączyło się z Centralnym Archiwum Słowackiej Akademii Nauk. Pełnił w nim funkcję dyrektora w latach 1978-1999.

Czytaj dalej „SŁOWACJA: Konferencja z okazji 80. urodzin archiwisty Józefa Klački”

Buoni e cattivi nella Prima Guerra Mondiale

„Buoni e cattivi” nella Prima Guerra Mondiale

di Lamberto Ferranti

La storia è scritta dai vincitori.

Ciò è riscontrabile anche nella numerosa pubblicistica relativa all’analisi della Grande Guerra: secondo la gran parte di essa, lo scontro tra Francia, Inghilterra e Stati Uniti da una parte e Germania e Austria-Ungheria dall’altra (tralasciando per semplicità le altre Nazioni al conflitto interessate), incarnò la lotta tra il “bene”, identificato nelle loro democrazie comunque mal rappresentata dal suffragio non ancora universale, ed il “male”, rappresentato dal militarismo che la numerosa casta degli Juncker esercitava in Prussia e col quale gli austro-ungheresi esercitavano la propria preminenza sulle nazionalità diverse dalla propria.

Tale affermazione, però, può eventualmente corrispondere solo ad una delle numerose sfaccettature che contrassegnarono il conflitto, ma non a tutti i suoi vari aspetti. A riprova di ciò basta considerare che dalla parte dei “buoni” si schierò sin dal primo momento (e fino alla pace di Brest –Litovsk) la Russia, entità statale arretrata che tanto democratica non era, visto che nonostante l’atto di abolizione della servitù della gleba da parte dello zar Alessandro II del 19 febbraio 1861, mirante ad emancipare i contadini dai proprietari terrieri grazie ai gravosi otrabotki [1] ed all’ obrok [2], questi ultimi riuscirono a mantenerli  vincolati ai villaggi d’origine.

Czytaj dalej „Buoni e cattivi nella Prima Guerra Mondiale”

SŁOWACJA: Węgierskie seminarium dla słowackich archiwistów

Węgierskie Archiwum Narodowe (Magyar Nemzeti Levéltár), do 2012 r. Centralne Archiwum Państwowe, jest głównym archiwum historycznym i zwierzchnim archiwum dla archiwalnych placówek powiatowych. Powstało w 1756 r. w Preszburgu i zajmuje obecnie trzy obiekty w dzielnicy Várnegyed. Przechowuje ponad 73 kilometry bieżące akt, ponad 63,5 milionów mikrofilmów i niezliczone pieczęcie, zdjęcia, mapy i plany oraz dokumenty. Funkcjonuje, podobnie jak pozostałe archiwa na Węgrzech, w oparciu o ustawę archiwalną nr LXVI z 1995 roku.
Jako instytucja ogólnokrajowa zachowuje ono szczególne relacje z archiwami zagranicznymi. Jednym z przejawów tych działań są organizowane w ostatnich latach seminaria edukacyjne dla archiwistów z sąsiednich krajów. Mają one charakter misji kulturalnej, której celem jest wzmocnienie współpracy z archiwistami krajów sąsiednich, zwłaszcza ze Słowacji, a także nawiązanie wzajemnych bliższych kontaktów ze wszystkimi archiwistami, przechowującymi i pracującymi nad dokumentami wytworzonymi na Węgrzech i przez władze węgierskie. W 2017 r. Archiwum Narodowe zorganizowało dwa seminaria dla archiwistów w Rumunii i na Ukrainie, edukując ich w w zakresie opracowywania dokumentów powstałych w języku węgierskim.

Czytaj dalej „SŁOWACJA: Węgierskie seminarium dla słowackich archiwistów”

CZECHY: Sympozjum z okazji 100-lecia powstania Czechosłowacji

W roku 2018 nasi południowi sąsiedzi, zarówno Słowacy jak i Czesi, obchodzić będą jedną z ważniejszych rocznic w swoich dziejach, a mianowicie 100-lecie powstania Czechosłowacji, w ramach której Czesi po blisko 400 latach, a Słowacy po raz pierwszy w swych dziejach, uzyskali niezależność państwową. Z tej okazji w obu krajach odbywać się będą rozmaite konferencje, sympozja, wystawy oraz uroczystości państwowe. Wiele z nich organizowanych jest przez archiwa, a jednym z takich wydarzeń stanie się kolejne, już XXXIV archiwalno-historyczne Sympozjum Mikulowskie, którego tegorocznym tematem będzie „Formowanie granic na Morawach po roku 1918”.
Odbywane od połowy lat 80. XX w. sympozja historyczne w Mikulovie, organizowane są niezmiennie przez Morawskie Ziemskie Archiwum w Brnie oraz Powiatowe Archiwum Państwowe w Brzecławiu z siedziba w Mikulowie (Moravský zemský archiv v Brně oraz Státní okresní archiv Břeclav se sídlem v Mikulově). Tym razem współorganizatorem jest też Muzealno-Krajoznawcze Stowarzyszenie w Brnie (Muzejní a vlastivědna společnost v Brně), Muzeum Regionalne w Mikulowie (Regionální muzeum v Mikulově) oraz Czechosłowacka Wspólnota Legionistów (Československá obec legionářská z.s.). XXXIV Sympozjum Mikulowskie odbędzie się w dniach 10-11 października 2018 r. na zamku w Mikulowie.

Czytaj dalej „CZECHY: Sympozjum z okazji 100-lecia powstania Czechosłowacji”

SŁOWACJA: Konferencja na 100-lecie powstania Czechosłowacji

Rok 1918 był bardzo ważny w historii Europy i Świata, przynosząc nie tylko zakończenie pięcioletnich zmagań I wojny światowej, ale jednocześnie rozpoczął on dzieje wielu nowych państwa. Niektóre z nich, jak Polska, powróciły na mapę polityczną po wielu latach, inne powstały jako zupełnie nowe podmioty. 100-lecie tamtych wydarzeń, przypadające w 2018 r., wszystkie te państwa będą uroczyście świętować, a w ramach różnorodnych wydarzeń odbędzie się szereg sesji i konferencji naukowych, organizowanych także przez archiwa historyczne. Jedno z pierwszych takich sympozjów odbędzie się na Słowacji.
Proklamowanie 28 października 1918 r. Czechosłowacji było aktem powołującym dożycia zupełnie nowy organizm państwowy, tylko w pewien sposób odwołujący się do wielowiekowych tradycji królestwa czeskiego, powstałego – przypomnijmy – w 895 r. jako księstwo. Nie było ono jednak w pełni jej poprzednikiem, nawet jeśli weźmie się pod uwagę istniejące wcześniej Księstwo Wielkomorawskie – powstałe ok. 820 r. – w którego skład do ok. 880 r. wchodziły tereny późniejszej Słowacji. Powstałe w 1918 r. nowe państwo musiało zorganizować od nowa całą swoją strukturę i administrację i temu właśnie tematowi poświęcona będzie konferencja naukowa, której uczestnicy spojrzą na zagadnienie rodzenia się Czechosłowacji z punktu widzenia Słowaków.

Czytaj dalej „SŁOWACJA: Konferencja na 100-lecie powstania Czechosłowacji”