CZECHY: Zjednoczona Europa na starych mapach i planach

Z okazji przewodniczenia przez Republikę Czeską w Radzie Unii Europejskiej praskie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (Ministerstvo vnitra) razem z Okręgowym Archiwum Państwowym w Trzeboni (Státní oblastní archiv v Třeboni), przygotowało publikację cyfrową pt. „Zjednoczona Europa na mapach i planach” (Sjednocená Evropa v mapách a plánech).
Jak zauważył we wstępie do tego wydawnictwa wiceminister Spraw Wewnętrznych Petr Vokáč, fakt, że archiwa państwowe podlegają jego resortowi służy połączeniu teraźniejszości z przeszłością, a przede wszystkim pomaga pracownikom ministerstwa „poruszać się po skomplikowanym labiryncie historii administracji państwowej i samorządowej, dostarcza cennych informacji władzom i jednostkom, jest źródłem nauczania i przewodnikiem po historii państwa czeskiego”. Dziś zaś skarby ukryte w archiwach są znacznie bardziej dostępne dla społeczeństwa niż kiedykolwiek, co jest wynikiem z jednej strony postępu technicznego i zmian legislacyjnych, z drugiej zaś zmian w podejściu społeczeństwa do samych archiwów. Ta właśnie publikacja jest efektem współpracy administracji rządowej i archiwalnej, wychodząc naprzeciw zainteresowaniom społeczeństwa, jako swoisty upominek, ukazujący bogactwo czeskich archiwów, a jednocześnie wspierające czeską prezydencję w UE.

Czytaj dalej „CZECHY: Zjednoczona Europa na starych mapach i planach”

ROSJA: Zbiór dokumentów „Od nacjonalizmu do kolaboracji: Kraje Bałtyckie podczas II wojny światowej”

Dnia 31 stycznia 2019 r. w Moskwie został wydany (przez wydawnictwo „Encyklopedia Polityczna”) dwutomowy zbiór dokumentów pod tytułem „Od nacjonalizmu do kolaboracji: Kraje Bałtyckie podczas II wojny światowej”.
Jak napisano w informacji anonsującej ukazanie się publikacji, wykorzystane w niej materiały archiwalne „ujawniają ideologiczne podstawy i organizacyjno-polityczne mechanizmy łączenia nacjonalizmu i kolaboracji na terytorium Łotwy, Litwy i Estonii w latach 1938-1945”.

Czytaj dalej „ROSJA: Zbiór dokumentów „Od nacjonalizmu do kolaboracji: Kraje Bałtyckie podczas II wojny światowej””

UKRAINA: Dokumentacja katastrofy czarnobylskiej

Z okazji kolejnej, 31. już rocznicy tragedii w Czarnobylu (26 kwietnia 1986 r.), wydany został zbiór unikatowych dokumentów z zasobu Centralnego Archiwum Państwowego Organizacji Społecznych Ukrainy w Kijowie (Центральний державний архів громадських об’єднань України, Київ) pt. „Czarnobyl. Dokumenty Grupy Operatywnej Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Ukrainy (1986-1988)”, Kijów 2017, przygotowany wspólnie z Instytutem Historii Ukrainy Narodowej Akademii Nauk.
Specjalna Grupa Operatywna Politbiura KC ukraińskiej partii komunistycznej została utworzona dla likwidacji następstw katastrofy czarnobylskiej (zajmowała się m.in. sprawą ewakuacji ludności z niebezpiecznej strefy, jej rozmieszczeniem, opieką medyczną). W wydawnictwie znalazło się 130 nigdy wcześniej nie publikowanych dokumentów, głównie stenogramy posiedzeń Grupy. Licząca ponad 800 stron publikacja, opatrzona solidnym aparatem naukowym (ponad 400 przypisów, indeksy osób i nazw geograficznych, słownik skrótów i słów rzadko używanych, spis opublikowanych dokumentów), skierowana do naukowców, studentów i „wszystkich zainteresowanych historią XX wieku”, dostępna jest w formacie pdf na stronie http://cdago.gov.ua/images/chorn2017.pdf .

oprac. Edyta Łaborewicz
AP Wrocław O/Legnica

CZECHY. Publikacja wspomnień z I wojny światowej

Archiwa czeskie od 1914 r. realizują bardzo wiele przedsięwzięć związanych z 100 rocznicą I wojny światowej. Obok wystaw, odczytów, specjalnych ścieżek edukacyjnych i innych działań, ważne miejsce odgrywają publikacje źródłowe. W ostatnim czasie materiał taki został wydany przez Archiwum Narodowe w Pradze, które pokusiło się o opracowanie i opublikowanie wspomnień  Jaroslava Jandy, pt. Moje vzpomínky na světovou válku 1914–1918 (Moje wspomnienia z wojny światowej 1914-1918).
Jaroslav Janda Janda (01.01.1884 – 24.09.1969), pochodzący z Vysokiego Ujezdu (Vysoky Újezd) koło Pragi, był żołnierzem armii austriacko-węgierskiej, powołanym do wojska w 1914 r. w służbach medycznych. Walczył na froncie w Serbii, gdzie dostał się do niewoli, w której przeżył straszliwą „drogę głodową” z Serbii do portu Walora w dzisiejszej Albanii, następnie –wraz z resztą jeńców, został przetransportowany statkiem na wyspę Asinara na północny-wschód od Sardynii, gdzie znajdował się ciężki obóz koncentracyjny dla austriackich jeńców wojennych. Przeszło 5 tysięcy z nich zmarło tu na skutek tragicznych warunków bytowania. Na szczęście dla Jandy został on przewieziony do Francji, gdzie przeszedł przez kilka obozów jenieckich. Po wstąpieniu w 1917 r. do Korpusu Czeskich Ochotników-Legionistów uczestniczył w szkoleniu, a następnie brał udział w walkach pod Vouziers i Terronu, jako żołnierz 2. batalionu 22. pułku strzelców pieszych. Jaroslav Janda spisał większość swych oryginalnych i autentycznych wspomnień w 1934 r. Wrócił do nich w 1962 r., gdy je przeczytał i ponownie zredagował. Pamiętniki te zawierają opis doświadczeń, wrażeń i wniosków z I wojny światowej oraz z przeżyć ich autora w różnych krajach Europy, stanowiąc bardzo interesujące źródło do poznania tego okresu.

Czytaj dalej „CZECHY. Publikacja wspomnień z I wojny światowej”

ROSJA: „Generał Własow: historia zdrady”

Rosyjska Agencja Archiwów w serii „Biblioteka Cyfrowa” opublikowała zbiór dokumentów pt. „Generał Własow: historia zdrady” (cykl „Encyklopedia Polityczna”, 2015).
Generał Andriej Własow (za Wikipedią): generał porucznik Armii Czerwonej, dowódca Rosyjskiej Armii Wyzwoleńczej (ROA), a następnie Sił Zbrojnych Komitetu Wyzwolenia Narodów Rosji podczas II wojny światowej.
Wzięty do niemieckiej niewoli w 1942 r., przeszedł na stronę wroga; opracował memorandum skierowane do władz III Rzeszy, w którym wystąpił o utworzenie rosyjskiej armii narodowej do walki ze Stalinem. We wrześniu 1944 r., po spotkaniu Własowa z Reichsführerem SS Heinrichem Himmlerem, Niemcy wyrazili zgodę na powołanie Komitetu Wyzwolenia Narodów Rosji jako organu politycznego, opublikowanie manifestu politycznego i utworzenie Sił Zbrojnych KWNR jako formacji sojuszniczej w stosunku do armii niemieckiej. W maju 1945 r. Własow oddał się w ręce Amerykanów, „jednakże już 12 maja został przekazany Rosjanom […]. Po przewiezieniu do Moskwy został osadzony w więzieniu na Łubiance, gdzie był przesłuchiwany. Po procesie, który rozpoczął się 30 lipca 1946 r., na mocy wyroku sądu wojskowego został jako zdrajca skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano 1 sierpnia przez powieszenie na strunie fortepianowej. Dodatkowo w podstawę czaszki kat wbił mu żelazny hak”.

Czytaj dalej „ROSJA: „Generał Własow: historia zdrady””

WATYKAN: II tom Dzienników Achille Ratti nuncjusza apostolskiego Polsce w latach 1918 – 1922

Tajne Archiwum Watykańskie (Archivio Segreto del Vaticano) w ramach serii Zbiorów Archiwów Watykańskich (Collectanea Archivi Vaticani) w tomie 94 serii opublikowało drugi to dzienników nuncjusza apostolskiego w Polsce w latach 1918 – 1922 Achille Ratti’ego, późniejszego papieża Piusa XI. Ratti znalazł się w Polsce w okresie niezwykle trudnym w dziejach Polski, w czasie jej odradzania się z prochów I wojny światowej i zamętu bolszewickiej rewolucji. Przebywał w Polsce od 6 czerwca 1919 r. do momentu powołania go na Stolicę Piotrową  13 czerwca 1921 r., kiedy został powołany przez papieża Benedykta XV  na arcybiskupa Mediolanu. Niedługo potem, 19 lipca 1921 r.,  Konklawe wybrało go na papieża. Przyjął imię Piusa XI. Zmarł w Watykanie 10 lutego 1939 r. Posługe apostolską przyszło mu spełniać w bardzo trudnych dla Europy i świata czasach.
Opublikowana korespondencja dotyczy pobytu przyszłego papieża w Polsce.

Czytaj dalej „WATYKAN: II tom Dzienników Achille Ratti nuncjusza apostolskiego Polsce w latach 1918 – 1922”

POLSKA: Wspólna publikacja Archiwum Głównego Akt Dawnych i Niemieckiego Instytutu Historycznego w Warszawie

Nie często zdarzają się publikacje, odnoszące się do tych samych zagadnień, napisane przez autorów z różnych szkół i tradycji historycznych i archiwalnych. Tym cenniejszym jest praca zbiorowa będąca efektem współpracy Archiwum Głównego Akt Dawnych i Niemieckiego Instytutu Historycznego w Warszawie, które zorganizowały wspólną konferencję pod hasłem: “Od traktatu kaliskiego do pokoju oliwskiego. Polsko – krzyżacko – pruskie stosunki dyplomatyczne w latach 1343 – 1660”. Efektem zorganizowanej w dniach  24 – 25 maja 2013 r. w Warszawie konferencji jest publikacja rozszerzonych wersji wygłoszonych referatów.

Czytaj dalej „POLSKA: Wspólna publikacja Archiwum Głównego Akt Dawnych i Niemieckiego Instytutu Historycznego w Warszawie”

NIEMCY: Publikacje archiwów uniwersyteckich. Propozycje

„Profil dokumentacji dla archiwów szkół wyższych”
Opublikowana w 2009 roku broszura ukazuje centralne znaczenie archiwów szkół wyższych w badaniach historii uniwersytetów i historii nauki. Zawiera ona wskazówki dotyczące oceny dokumentów według ich wartości historycznej oraz spis akt uniwersyteckich, które jako źródła historyczne kwalifikują się do trwałego przechowywania w archiwach. Obok przekazu archiwalnego różnorodnych jednostek i gremiów uniwersyteckich uwzględniona została również dokumentacja z dziedziny badań i nauki, jak również dokumentacja archiwalna organizacji studenckich. Dodatkowe wskazówki dotyczą spuścizn naukowych i zbiorów.
Broszurę opracowali archiwiści uniwersytetcy: dr Thomas Becker (Bonn), prof. dr Werner Moritz (Heidelberg), dr Wolfgang Müller (Saarbrücken), dr Klaus Nippert (Karlsruhe) und dr Max Plassmann (Düsseldorf).
Dokumentationsprofil für Archive wissenschaftlicher Hochschulen : eine Handreichung / Von Thomas Becker … [Hrsg.: Der Universitätspräsident]. – Saarbrücken : Univ. des Saarlandes, 2009. – 75 S. : Ill. ; 21 cm.
ISBN 978-3-940147-15-8
Cena: 7 € plus koszty przesyłki

Czytaj dalej „NIEMCY: Publikacje archiwów uniwersyteckich. Propozycje”

FRANCJA: Publikacje z okazji stulecia wybuchu Pierwszej Wojny Światowej

Jak zwracają uwagę archiwiści francuscy po rocznicy stulecia I Wojny Światowej należało się spodziewać dużej ilości publikacji, zwłaszcza we Francji. Tymczasem nic takiego się nie stało się i rocznica na francuskim rynku wydawniczym nie wyróżniła się szczególnie. Tym bardziej warto zwrócić uwagę na te publikacje, które niosą ze sobą sporą wartość poznawczą.
„Archiwa Wielkiej Wojny. Źródła do historii” to wydana wspólnymi siłami archiwów Francji, Ministerstwa Obrony i Ministerstwa Spraw Zagranicznych publikacja będąca przewodnikiem po zasobach francuskich archiwów na temat pierwszego światowego konfliktu XX w. W trakcie I Wojny Światowej wytworzono olbrzymie ilości archiwaliów rozproszony w wielu francuskich archiwach. Opracowany przewodnik, skierowany do badaczy, erudytów, ale także genealogów i amatorów historyków ma za zadanie ułatwić dotarcie do nich. Publikację podzielono na 49 rozdziałów tematycznych.

Czytaj dalej „FRANCJA: Publikacje z okazji stulecia wybuchu Pierwszej Wojny Światowej”