Nowości ze Szwajcarii

Mój Fryderyk – dwa nieznane listy Chopina w Archivum Helveto-Polonicum we Fryburgu

W trakcie pobytu w Fundacji Archiwum Helveto-Polonikum we Fryburgu w 2024 roku, który miał na celu opracowanie spuścizny Henryka Opieńskiego i Lydii Opieńskiej-Barblan, odnaleziono dwa nieznane wcześniej listy Fryderyka Chopina pisane zParyża w 1837 r. do Juliana Fontany – pianisty, kompozytora, uczestnika powstania listopadowego, przyjaciela i kopisty Fryderyka Chopina. Cztery bezcenne kartki zapisane ręką Mistrza znajdowały się wśród licznej, nieskatalogowanej wcześniej korespondencji pozostawionej do identyfikacji nadawców. Listy te zwróciły moją uwagę ze względu na elementy, które wskazywały na ich autora, a mianowicie: czas -1837, miejsce – Paryż, charakterystyczny podpis „Twój Fryderyk”, charakter pisma oraz treść dotycząca Pani George Sand, przesyłania autografów koncertów i nokturnów oraz zakupu fortepianu, ulubionej marki Chopina Camille’a Pleyela. Julian Fontana, który po upadku powstania listopadowego podzielił los emigrantów polskich, spotkał się z Chopinem w Paryżu w 1832 roku i był przez pewien czas jego uczniem. Następnie osiadł w Londynie, a 1835 roku powrócił do Francji i zamieszkał wraz kompozytorem. Współpracował z nim jako kopista i osobisty sekretarz. Ten okres w życiu samego Mistrza był szczególny – właśnie wówczas fiaskiem zakończyło się jego narzeczeństwo z Marią Wodzińską. Niedługo później, bo jeszcze w roku 1836 poznał Aurorę Dudevent, ekscentryczną i intrygującą pisarkę, znaną jako George Sand. Po tym jak stało się jasne, że małżeństwo z Marią Wodzińską nie dojdzie do skutku, jego sercem i umysłem zawładnęła George Sand. Ta znajomość otworzyła nowy rozdział w życiu prywatnym i zawodowym 27-letniego wówczas kompozytora.

Czytaj dalej „Mój Fryderyk – dwa nieznane listy Chopina w Archivum Helveto-Polonicum we Fryburgu”

SZWAJCARIA: Pocztówki z Frybourga – Pan Mehoffer u św. Mikołaja i polscy naukowcy na fryburskim uniwersytecie Cz. II

Czas, w którym Mehoffer tworzył swoje witraże, pokrywa się z powstaniem Uniwersytetu Fryburskiego, w którego tworzeniu nie zabrakło polskich profesorów z Krakowa. W 1889 r. do Krakowa wysłano delegata w celu znalezienia profesora języków słowiańskich. Wybór padł na Józefa Kallenbacha specjalizującego się w epoce romantyzmu, który wykładał na slawistyce kilkanaście lat. Sprowadził on na uczelnię takie znakomitości polskiego świata nauki jak Adam Mioduński od literatury klasycznej oraz Józefa Wierusza-Kowalskiego, twórcę wydziału nauk przyrodniczych. Jego uczniami był późniejszy prezydent Polski Ignacy Mościcki oraz przedstawiciel odrodzonego państwa polskiego Poselstwa w Bernie Jan Modzelewski. Tutaj Mościcki prowadził z sukcesem badania nad pozyskaniem kwasu azotowego z powietrza oraz budową kondensatorów wysokiego napięcia. Wspólnie założyli pierwsze w Europie przedsiębiorstwo produkujące kondensatory.

Szkic Józefa Mehoffera. Ze zbiorów AHP

Czytaj dalej „SZWAJCARIA: Pocztówki z Frybourga – Pan Mehoffer u św. Mikołaja i polscy naukowcy na fryburskim uniwersytecie Cz. II”

SZWAJCARIA: Pocztówki z Frybourga – Pan Mehoffer u św. Mikołaja i polscy naukowcy na fryburskim uniwersytecie Cz. I

W 1894 r., za namową krakowskiego architekta Tadeusza Stryjeńskiego, nieznany artysta z Krakowa Józef Mehoffer, wziął udział w międzynarodowym konkursie na cykl witraży do fryburskiej katedry św. Mikołaja. Prestiżowy konkurs ogłoszony z inicjatywy fryburskiego Bractwa Najświętszego Sakramentu, w którym wzięło udział 47 artystów z całej Europy, wygrał właśnie Mehoffer, deklasując konkurencję. Jego projekt Apostołowie, został oceniony najwyżej spośród wszystkich zgłoszonych. Zaintrygował sąd konkursowy swą siłą wyrazu, oryginalnością i niekonwencjonalną stylistyką. Joachim Berthier, członek jury, profesor teologii i filozofii, związany z Uniwersytetem we Fryburgu wspominał: „jasnym bowiem było (…) już na pierwszy rzut oka, że mieliśmy przed sobą tylko jedno dzieło naprawdę genialne: to Mehoffera”. Komisja konkursowa, obok walorów czysto artystycznych, podkreśliła w swej decyzji obecność w projekcie szeregu motywów polskich.

Fot. 1. Witraż Matka Boska Zwycięska projektu
J. Mehoffera w Katedrze św. Mikołaja we Fryburgu

Czytaj dalej „SZWAJCARIA: Pocztówki z Frybourga – Pan Mehoffer u św. Mikołaja i polscy naukowcy na fryburskim uniwersytecie Cz. I”

SZWAJCARIA: Pocztówki z Frybourga – Most na rzece Saarine

Szwajcarski Fryouburg jest miastem, w którym znjaduje się wiele miejsc zwiazanych z Polakami. Wjeżdżając do miasta od strony Berna zachwyci nas widok malowniczo snującej się rzeki Saarine, ktorej brzegi łączy imponująca konstrukcja – wiadukt kolejowy w Grandfey zbudowany w latch 60-tych XIX wieku.Wynosi się on na wysokość 82 m i ciągnie na długości 334 m. Zaliczany jest do grona największych osiągnięć inżynieryjnych w XIX-wiecznej Szwajcarii i jest jednym z symboli Frybourga. Jego konstruktorem był polski inżynier Leopold Stanisław Błotnicki (1817-1879). Nie jest to jedyny akcent polski w historii tego kantonalnego miasta – jest ich znacznie więcej, o czym będzie w kolejnych pocztówkach. Ta i inne polskie historie z Fryouburga znajdują zaś swoje udokumentowanie w zbiorach Archiwum Fundacji Helveto-Polonicum (AHP), gromadzącym od 1993 r. polskie dziedzictwo kulturowe w Szwajcarii. Sama AHP i jej założyciele.

Wiadukt we Fryburgu
(Archivum Helveto-Polonicum, sygn. AHP CP-GRFE_003)

Czytaj dalej „SZWAJCARIA: Pocztówki z Frybourga – Most na rzece Saarine”

SZWAJCARIA: MEMORIAV- trosce o audiowizualne dziedzictwo

Stowarzyszenie Memoriav zostało założone, po tym, jak rząd federalny i inne zainteresowane podmioty pod koniec lat 80-tych XX wieku dostrzegły koniczność zachowania audiowizualnego dziedzictwa Szwajcarii. Narodziła się wówczas idea powołania instytucji, która umożliwiałaby, wspierałaby i koordynowała ochronę i udostępnianie audiowizualnych dóbr kultury Szwajcarii. W 1995 roku Schweizerische Nationalbibliothek, Schweizerisches Bundesarchiv, Cinémathèque Suisse w Lozannie, Schweizer Nationalphonothek, Bundesamt für Kommunikation powołały dożycia stowarzyszenie MEMORIAV. W 1998 roku dodano kolejnego członka-założyciela w celu koordynowania sektora fotograficznego: Szwajcarski Instytut Ochrony Fotografii z Neuchâtel.

Czytaj dalej „SZWAJCARIA: MEMORIAV- trosce o audiowizualne dziedzictwo”

SZWAJCARIA: Archiwa gospodarcze w Szwajcarii

Archiwa gospodarcze – temat praktycznie zupełnie pomijany i traktowany w polskiej archiwistyce marginalnie, w Szwajcarii znajduje swoje poczesne miejsce i jest przedmiotem zainteresowania środowiska archiwalnego. Temat jest szczególnie trudny ze względu na fakt, iż dotyczy sektora w zdecydowanej większości prywatnego, który ustawodawstwo archiwalne obejmuje w sposób bardzo ograniczony, nawet w przypadku udziału właścicielskiego Skarbu Państwa (w warunkach polskich). Z drugiej strony występuje niewielkie zainteresowanie ze strony samych podmiotów gospodarczych kwestiami związanymi ze sposobami wartościowania dokumentacji, zabezpieczania i archiwizacji, nie mówiąc o trwałym przechowaniu jej części dla przyszłych pokoleń. O dziwo, nie jest to tylko problem występujący w naszym kraju, dostrzegają go również członkowie Szwajcarskiego Stowarzyszenia Archiwistów i Archiwistek (Verband Schweizerischer Archivare und Archivarinnen -VSA) i próbują wyjść temu zagadnieniu naprzeciw.

Czytaj dalej „SZWAJCARIA: Archiwa gospodarcze w Szwajcarii”

SZWAJCARIA: Osobliwości archiwum w Lucernie

Każdy kto zawita w progi Archiwum Państwowego w Lucernie (Staatsarchiv Luzern) zauważy tajemnicze znaki wtopione w posadzkę tej szacownej instytucji. Trochę przypominają one piktogramy starożytnych cywilizacji, trochę dziecinne bazgroły, trochę znaki używane w zabawie w podchody. Nie jest to oczywiście przypadek, lecz przemyślana koncepcja szwajcarskiego artysty Aldo Walkera, który projektując elementy wnętrza archiwum wykorzystał motywy zaczerpnięte z przechowywanej w archiwum wyjątkowej,i równie frapującej dokumentacji.

Źródło WIKIPEDIA : Zinken (Geheimzeichen)

Czytaj dalej „SZWAJCARIA: Osobliwości archiwum w Lucernie”

SZWAJCARIA: Obywatel w opresji, obywatel do poprawki – rozliczenia trudną z przeszłością

To kolejny taki projekt badawczy. Kolejny kanton podejmuje próbę rozliczenia wydarzeń z przeszłości. Praktyka izolowania osób w jakiś sposób nie pasujących do tradycyjnego, zamożnego społeczeństw a byław tym pięknym kraju była powszechną i ugruntowaną praktyką, aż do 1981 r.
Kanton Nidwalden wraz z gminami i kościołami regionalnymi rozpoczął projekt badawczy dotyczący zbadania i upublicznia wyników badań dotyczących przemocy państwa wobec obywateli przymusowo poddanych tzw. opiekuńczym środkom przymusu. Ustawodawstwo było ważnym narzędziem władz dyscyplinowania ludzi, których sposób życia nie był zgodny z tradycyjnymi obyczajami i normami zachowania. Tego typu ludzie mogli być przetrzymywani nawet przez kilka lat bez jakichkolwiek wyroków sądowych. Środki te były często nakazywane wbrew ich woli i wbrew zasadom prawa. Dzieci i młodzież były zamykane w ośrodkach wychowawczych, a kobiety i mężczyźni zakwalifikowani do „reedukacji” w zakładach pracy. Młodociani przebywający w rodzinach zastępczych byli wykorzystywana jako tania siła robocza. Kobiety i mężczyźni wbrew własnej woli byli umieszczani w szpitalach psychiatrycznych. Osoby określane jako „rozwiązłe” i „pasożytnicze ” były ubezwłasnowolniane i poddawane sterylizacji. Wiele osób spośród tych, które doświadczyły represji państwa, nadal cierpi z powodu niesprawiedliwości, której doświadczyli i złego traktowania w domach, instytucjach lub obcych rodzinach. Dokumentacja obrazująca to zjawisko znajduje się w Archiwum Państwowym Nidwalden (Staatsarchiv Nidwalden).

Czytaj dalej „SZWAJCARIA: Obywatel w opresji, obywatel do poprawki – rozliczenia trudną z przeszłością”

SZWAJCARIA: „Nasze myśli są z naszymi ukraińskimi kolegami ”– oświadczenie archiwistów szwajcarskich VSA-AAS

W obliczu bezprecedensowego ataku Federacji Rosyjskiej na suwerenną Ukrainę Stowarzyszenie Archiwistów Szwajcarskich (Verein Schweizerischer Archivarinnen und Archivare) wydało krótkie oświadczenie jednoznacznie wspierające kolegów broniących wartości zachodniego świata na Ukrainie, w którym czytamy:
„W tych niespokojnych czasach Stowarzyszenie Archiwistów Szwajcarskich (Verein Schweizerischer Archivarinnen und Archivare )pragnie przypomnieć istotną rolę archiwów i archiwistów w tworzeniu udokumentowanej pamięci, która gwarantuje demokrację i prawa obywatelskie, jest źródłem wiedzy dla obecnych i przyszłych pokoleń oraz tarczą chroniącą przed fałszywymi wiadomościami teraz i w przyszłości. Wzywamy wszystkie walczące strony nie tylko do uratowania jak największej liczby istnień ludzkich, ale także do przestrzegania Konwencji Haskiej o Ochronie Dóbr Kultury. Nasze myśli są z naszymi ukraińskimi kolegami”.

Źródło:

Verein Schweizerischer Archivarinnen und Archivare

oprac. Jolanta Leśniewska

AP Płock O/Bolesławiec

SZWAJCARIA: Archiwum Miejskie w Szafuzie– wycena i przecena wartości kulturowej

Efektem konferencji haskiej, która odbyła się 1954 r. była Konwencja Haska UNESCO o ochronie dóbr kultury w razie konfliktu zbrojnego, w skrócie HAK, podpisana 14 maja 1954r. przez Szwajcarię i 87 innych państw.To właśnie z konwencją wiąże się rozpoznawalny na całym świecie biało-granatowy emblemat oznaczający obiekty zabytkowe chronione prawem. Do chwili obecnej HAK został podpisany przez ponad 160 państw sygnatariuszy. W 1999 r. jako uzupełnienie sporządzono Drugi Protokół do HAK, który zobowiązuje wszystkie państwa do wprowadzenia krajowego spisu dóbr kultury.Szwajcarski Spis Dóbr Kultury o Znaczeniu Narodowym i Regionalnym (SchweizerischeInventar der Kulturgüter von nationalerundregionalerBedeutung) jest spisem około 3 200 obiektów o znaczeniu narodowym i około 6 600 obiektów o znaczeniu regionalnym, które są uważane za część dziedzictwa kulturowego Szwajcarii. Poza zbiorami archiwów i muzeów, większość obiektów chronionych stanowią zabytki. Po raz pierwszy spis sporządzono w 1988 roku określając jednocześnie rangę tych obiektów w zależności od (subiektywnej) oceny wartości – A i B. W 1995 i 2009 r. Wydział Ochrony Dóbr Kultury Federalnego Urzędu Ochrony Cywilnej, który jest w Szwajcarii punktem koordynacyjnym we wszystkich kwestiach dotyczących ochrony dóbr kulturywydał edycje drugą i trzecią inwentarza.
Na posiedzeniu w dniu 13 października 2021 r. Rada Federalna zatwierdziła czwarte wydanie inwentarza dóbr kultury z obiektami o znaczeniu krajowym i regionalnym (inwentarz KGS). Ponadto wymienia ważne dobra kultury z zakresu konserwacji zabytków i archeologii oraz zbiory w muzeach, archiwach i bibliotekach, dla których konieczne jest zaplanowanie działań ochronnych przed zagrożeniami w czasie konfliktów zbrojnych, katastrof i sytuacji kryzysowych.
W tym roku Szwajcarski Federalny Urząd Ochrony Cywilnej)(Bundesamt für Bevölkerungsschutz) obniżył rangę Archiwum Miejskiego w Schaffhausen (Stadtarchiv Schaffhausen)z obiektu o znaczeniu krajowym (obiekty A), do obiektu o znaczeniu jedynie regionalnym (obiekty B). Federalny Urząd Ochrony Cywilnej uzasadnia tę decyzję częściowo tym, że większość ważnych zagadnień dokumentujących historię miastaprzejęło kantonalneArchiwum Państwowew Szafuzie (Staatsarchiv Schaffhausen).

Czytaj dalej „SZWAJCARIA: Archiwum Miejskie w Szafuzie– wycena i przecena wartości kulturowej”