wrzesień 2014 – Archnet

NIEMCY: Wrześniowe debiuty portali archiwalnych

Jesień tego roku w Niemczech zaowocował inauguracją działalności dwóch portali o charakterze archiwalnym- Archivportal D i LeMO czyli „Lebendiges Museum Online”, w realizację których obok archiwów różnej proweniencji zaangażowane były muzea, biblioteki instytuty naukowe.
Znaczącym wydarzeniem 84 już Dni Archiwów Niemieckich, odbywających się w tym roku w Magdeburgu pod hasłem „Archiwa na nowych szlakach- użytkownicy, udostępnianie, korzyści”, było uruchomienie nowego portalu Archivportal-D. Użytkownicy archiwów czekali na jego otwarcie od 2010 roku. Portale internetowe udostępniające dobra kultury narodowej są w Niemczech stałym elementem upowszechnia wiedzy w ramach realizacji idei szerokiego dostępu społecznego do zasobów instytucji życia publicznego. Niemieckie archiwa są również aktywnymi uczestnikami wielu europejskich portali udostępniających zasoby szeroko rozumianych dóbr kultury o charakterze ogólnym jak Europena, Apenet oraz tematycznych, takich jak np. Monasterium, Bersnstein, Arche. Cały też czas powstają nowe ciekawe inicjatywy. Projekt zainicjowany został 2010 r. przez instytucje kultury i nauki posiadające duże doświadczenie w dziedzinie digitalizacji zasobów, mający na celu stworzenia Niemieckiej Biblioteki Cyfrowej (Deutsche Digitale Bibliothek DDB) Uczestnikami projektu było 13 instytucji działających w ramach „sieci współpracy” Kompetenznetzwerk, w tym 2 archiwa: Bundesarchiv i Landesarchiv Baden–Württemberg, a ponadto: Bayerische Staatsbibliothek, Bibliotheksservicezentrum Baden–Württemberg, Brandenburgische Landesamt für Denkmalpflege und Archäologische Landesmuseum, , Deutsche Filminstitut, Deutsche Nationalbibliothek,, Max–Planck–Institut für Wissenschaftsgeschichte, Niedersächsische Staats- und Universitätsbibliothek Göttingen, Sächsische Landesbibliothek – Staats– und Universitätsbibliothek Dresden, Stiftung Historische Museen Hamburg, Kulturamt der Stadt Düsseldorf i Stiftung Preußischer Kulturbesitsa. DDB prezentuje zasoby bibliotek, muzeów, archiwów wraz z inwentarzami archiwalnymi, instytucji naukowych, opieki nad zabytkami a także zbiory audiowizualne.

Czytaj dalej „NIEMCY: Wrześniowe debiuty portali archiwalnych”

MRA: Komisja Programowa MRA (PCOM) i jej program do 2016 r.

Międzynarodowa Rada Archiwów wydała we wrześniu, kolejny 28 numer informatora Flash. Jest to dość nieregularnie ukazujący się periodyk mający za cel informowanie międzynarodowej społeczności archiwistów o działaniach rady. Nowy, 28 numer, otworzył tekst wiceprezydenta MRA do spraw programowych Henrego Zuber: „PCOM tworzy strategię jutra”. PCOM, czyli Komisja Programowa rady, jest organem odpowiedzialnym za animację i koordynacje programu rady. Komisja nakreśliła cztery priorytety na okres do kolejnego Kongresu MRA w 2016 r. :
1.Koordynację grup eksperckich niezbędnych dls rozwoju norm i narzędzi, obejmujących całą gamę obszarów kompetencyjnych archiwistyki.
2. Utworzenie rejestru projektów, który da szczegółowa informację na temat projektów w toku, i zakończonych oraz ich efektów.
3. Modernizacja strony internetowej MRA tak, aby stała się ona głównym miejscem dostępu do informacji o zasobach rady dla archiwistów.
4. Uruchomienie programu Strategii Międzynarodowej Rady Archiwów dla Afryki. Strategia miałaby obejmować szerokie spektrum zagadnień począwszy od zarządzania dokumentacją , a skończywszy na problemach fizycznego przechowywania dokumentów oraz zagadnieniach zawodowego przygotowania archiwistów. Takie projekty są już realizowane np w Burkina Faso.

Czytaj dalej „MRA: Komisja Programowa MRA (PCOM) i jej program do 2016 r.”

Jak digitalizować mapy nie wydając fortuny

Fragment mapy z kolekcji Instytutu Piłsudskiego w Ameryce: Rozmieszczenie wojsk w okolicy Stęszew z raportu Francuskiej Misji Wojskowej w Polsce, 1920

Fragment mapy z kolekcji Instytutu Piłsudskiego: Rozmieszczenie wojsk w okolicy Stęszewa z raportu Francuskiej Misji Wojskowej w Polsce, 1920 r.

Skanowanie dużych obiektów stanowiło zawsze wyzwanie dla archiwistów. Mapy, plakaty, i inne materiały o dużych formatach nie mieszczą się na stołach typowych skanerów o formacie A-3. Jednocześnie cena skanera rośnie eksponencjalnie ze wzrostem wielkości powierzchni skanowanej i często kupno skanera wielkoformatowego przekracza możliwości budżetowe instytucji. Jedną z opcji którą można zastosować zamiast skanera jest fotografia cyfrowa. Wymaga ona spełnienia wielu warunków, jak równomiernego oświetlenia, odpowiedniego systemu montowania kamery, płaskiego utrzymywania obiektu, korekcji na aberracje sferyczną i chromatyczną obiektywu itp. Największym ograniczeniem jest jednak ciągle nie wystarczająca rozdzielczość czujnika aparatów cyfrowych.

Jeszcze kilka lat temu braliśmy pod uwagę wynajęcie firmy profesjonalnej lub wysłanie archiwalnych map do archiwum posiadającego skaner wielkoformatowy. Jednakże postępy w oprogramowaniu do tworzenia panoram pozwoliło nam na opracowanie techniki, która kosztuje niewiele a pozwala na udostępnienie archiwalnych map w ich całej wspaniałości. Daje ona z możliwość podziwiania kunsztu grafików wojskowych i oglądania najmniejszych detali mapy. Technika ta polega na skanowaniu mapy w sekcjach a następnie sklejania ich, ale nie ręcznie a automatycznie, z użyciem odpowiedniego programu.

Czytaj dalej „Jak digitalizować mapy nie wydając fortuny”

POLSKA: Zasady uproszonego opracowania w praktyce archiwów państwowych

W dniu 10 września 2014 r. odbyła się w Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych w Warszawie konferencja metodyczna „Zasady uproszonego opracowania w praktyce archiwów państwowych”. Zorganizowano ją w okresie, kiedy prowadzone są prace trzech zespołów naukowych, którym Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych powierzył w grudniu 2013 r. zadania związane z nowelizacją przepisów metodycznych. Jednocześnie trwają dyskusje nad zakresem i potrzebami opracowania zasobu oraz narzędziami informatycznymi stosowanymi do tego celu.
Konferencją rozpoczął dr Andrzej Biernat, zastępca Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych, przybliżając kontekst przygotowania i wprowadzenia w życie, Decyzją nr 20 Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych z dnia 10 grudnia 2002 r., Wskazówek metodycznych dotyczących uproszczonego opracowania zasobu archiwalnego przechowywanego w archiwach państwowych. Wspomniał też zmiany, jakie zaszły w archiwach od czasu wypracowania w latach 50. XX wieku, głównie przez Kazimierza Konarskiego, zasad opracowania zasobu. W tym czasie zmieniał się również użytkownik źródeł archiwalnych i jego potrzeby.

Fot. Ewa Piórkowska

Referat wprowadzający „Opracowanie i ewidencja zasobu – stan i potrzeby” przedstawiła dr Anna Laszuk (NDAP). Zaprezentowała zmieniające się w czasie dane statystyczne odzwierciedlające stan notowany w archiwach państwowych (w końcu 2013 r. opracowanych było 26,3% j.a. i 43,4% m.b.). Zauważyła zwiększający się odsetek archiwaliów zewidencjonowanych w związku z działaniami prowadzonymi w ramach realizacji priorytetów oraz strategii archiwów państwowych. Zwróciła uwagę, że zarówno te działania, jak i plany pracy z lat 60. jako główny cel podejmowanych działań wskazywały udostępnianie materiałów. Cel ten przyświecał również wprowadzeniu wskazówek o uproszczonym opracowaniu, których główne punkty prelegentka przypomniała. Wyraziła nadzieję, że zespół naukowy do opracowania wskazówek metodycznych dotyczących zasad opracowania materiałów archiwalnych w archiwach państwowych uwzględni w projekcie również te zapisy wskazówek, które uznane zostały za bezsporne. Zauważyła też, że można rozważyć, po przygotowaniu właściwego systemu informatycznego, włączenie użytkowników do procesu opisywania materiałów archiwalnych.

Czytaj dalej „POLSKA: Zasady uproszonego opracowania w praktyce archiwów państwowych”

ROSJA: „Czy Związek Sowiecki pomagał powstańcom warszawskim?”

Na stronie internetowej federalnych archiwów Rosji, pod tytułem „Czy Związek Sowiecki pomagał powstańcom warszawskim?”, z okazji 70. rocznicy Powstania Warszawskiego, opublikowano skany dokumentów pochodzących z zasobu rosyjskich archiwów. Publikacja jest częścią większego projektu realizowanego przez Rosarchiw, dotyczącego stosunków sowiecko-polskich w czasie II wojny światowej. W ramach projektu przygotowywany jest m.in. zbiór dokumentów „ZSRR i polskie podziemie wojskowe i polityczne. Kwiecień 1943 – grudzień 1945 r.”
Opublikowane dokumenty pochodzą z Archiwum Prezydenta Federacji Rosyjskiej, Centralnego Archiwum Ministerstwa Obrony FR, Rosyjskiego Archiwum Historii Społeczno-Politycznej i Archiwum Polityki Zagranicznej Federacji Rosyjskiej Departamentu Historyczno-Dokumentalnego Ministerstwa Spraw Zagranicznych FR. Większość dokumentów (83 na 108), wcześniej oznaczonych jako „tajne” i „ściśle tajne”, nie była wcześniej publikowana.

Więcej…

Oprac. Edyta Łaborewicz
AP Legnica

SZWAJCARIA: Narodowe normy opisu wielopoziomowego – jak to zrobili Szwajcarzy?

Podczas gdy w Polsce dopiero w tym roku podjęto się opracowania narodowej normy opisu materiałów archiwalnych zgodnej ze standardami międzynarodowymi, w Szwajcarii taka norma funkcjonuje już od wielu lat. Prace nad jej opracowaniem szwajcarskiej dyrektywy dla zastosowania ISAD (G) zostały podjęte już w 2005 roku przez grupę roboczą do spraw norm i standaryzacji Arbeitsgruppe Normen und Standard (AGN&S), w ramach działalności Szwajcarskiego Związku Archiwistek i Archiwistów Verband Schweizerischer Archivarinnen und Archivare (dalej: VSA). Zadaniem AGN&S było stworzenie wytycznych, które miały zaadoptować ISAD(G) na gruncie narodowym, uwzględniając specyfikę archiwów szwajcarskich, ich różnorodność, odmienne regulacje prawne, tradycje w zakresie udostępniania zasobu jak również odmienne metodyki archiwalne wynikające z wpływów szkół archiwalnych niemieckiej, francuskiej i włoskiej. Norma adresowana jest do archiwów różnej proweniencji nie tylko państwowej. Dlatego powstawała ona we współpracy z archiwami związkowymi, kantonalnymi, gminnymi, archiwami instytucjonalnym i prywatnymi archiwami gospodarczymi. Prace te zakończone zostały w 2009 roku opublikowaniem przez VSA szwajcarskich wytycznych do zastosowania ISAD (G) Schweizerische Richtlinie für die Umsetzung von ISAD(G).
Po co potrzebna była Szwajcarom narodowa norma ISAD? We wstępie do wytycznych podawane jest następujące uzasadnienie:
– konieczność uwzględnienia i skonsolidowania różnych tradycji i praktyk szwajcarskich archiwów będących pod wpływem archiwistyk niemieckiej, francuskiej i włoskiej.
– uwzględnienie zróżnicowanych potrzeb i wymagań dla dużych, średnich i małych archiwów
– w przeciwieństwie do normy międzynarodowej mającej charakter ogólny / generalny –G/, norma narodowa uwzględnia i reguluje różnorodne postaci dokumentów (także opisy dokumentacji audiowizualnej, kartograficznej i obiektów trójwymiarowych).
– poprzez zastosowanie przykładów opisu poszczególnych poziomów z archiwów szwajcarskich norma staje się bardziej czytelna i zrozumiała.

Czytaj dalej „SZWAJCARIA: Narodowe normy opisu wielopoziomowego – jak to zrobili Szwajcarzy?”

Co jest na odwrocie zdjęcia cyfrowego?

Kiedy oglądamy stare zdjęcie, na odwrocie często możemy znaleźć stempelek fotografa, notatkę na temat miejsca i daty zdjęcia, a nawet kto na nim jest. Ale gdzie jest “odwrotna strona” zdjęcia cyfrowego?

Nazwa pliku nie jest dobrym miejscem na zapisanie tych informacji. Okazuje się jednak, że obrazy cyfrowe mają “odwrotną stronę”, informacje o zdjęciu lub skanie, zapisaną wewnątrz pliku. Zapis ten nie zmienia samego obrazu, a do jego odczytania (i zapisania) potrzebujemy odpowiedniego narzędzia – programu.

Informacje są różnego typu. Kamera cyfrowa zapisuje wiele danych technicznych takich jak czas naświetlania, przesłona, liczba pixli i dane samej kamery. Te metadane zapisywane są w standardzie zwanym Exif. Przy przesyłaniu zdjęć przydatna jest informacja o tym, co jest na zdjęciu przedstawione, kto je zrobił, tytuł zdjęcia, autor, dane o prawach autorskich itp. Te dane zapisywane są w standardzie o nazwie IPTC. Zarówno Exif jak i IPTC zostały wprowadzone około 1995 roku, a więc są dość stare. Ma to swoje zalety – większość programów odczytujących zdjęcia potrafi odczytać te etykiety, a więc dane te są łatwo dostępne. Ale standardy te mają wiele wad:

Nie wszystkie formaty plików cyfrowych mogą je zmieścić (np. obrazy w formacie png nie zawierają danych Exif).
Liczba etykiet jest ograniczona bez możliwości dodania nowych – brakuje ważnych pól, np. osoby na zdjęciu.
Zapis jest ograniczony w wielkości tekstu (mała liczba znaków), brak jest kodowania unicode (brak wsparcia dla polskich liter), brak możliwości zapisu w różnych językach i wiele innych.

Czytaj dalej „Co jest na odwrocie zdjęcia cyfrowego?”

POLSKA: Prace nad polskim standardem opisu archiwalnego

Zespół naukowy do opracowania standardu opisu materiałów archiwalnych w archiwach państwowych, powołany decyzją nr 58 Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych z dnia 10 grudnia 2013 r., zebrał się na trzecim posiedzeniu. Odbywa się ono w Oddziale w Jeleniej Górze Archiwum Państwowego we Wrocławiu w dniach 2-5 września 2014 r.

Członkowie zespołu opracowują normę opisu materiałów archiwalnych przeznaczoną do stosowania w archiwach państwowych. Punktem odniesienia polskiej normy są cztery standardy Międzynarodowej Rady Archiwów: ISAD(G), ISAAR(CPF), ISDF i ISDIAH. Zgodnie z nimi opisywane być powinny zarówno materiały archiwalne [ISAD(G)], jak i ich twórcy [ISAAR(CPF)], funkcje wykonywane przez twórców dokumentacji [ISDF] oraz instytucje przechowujące zasób archiwalny [ISDIAH].

Na poprzednich posiedzeniach zespół omówił założenia dokumentu końcowego, poziomy i elementy opisu archiwalnego, szczegółowiej dyskutując zagadnienia nazw i tytułów oraz strukturę opisu na poziomie zespołu.

Anna Laszuk (NDAP)

Magdalena Sadza (APW)

MRA: Islandia gospodarzem Dodocznej Konferencji MRA w 2015 r.

Komitet Wykonawczy Międzynarodowej Rady Archiwów podjął decyzję o powierzeniu organizacji Dorocznej Konferencji, ciała zarządzającego radą pomiędzy kongresami, archiwom państwowym Islandii.
Konferencja odbędzie się w dniach 18 – 22 września 2015 r. w Reykjawiku. Pomimo starań rady, nie udało się doprowadzić do organizacji dorocznej konferencji poza Europą. Rada przewiduje możliwość organizacji takiej konferencji w 2018 r. w którymś z państw afrykańskich.
Ogłoszono równocześnie, że przyszłoroczne posiedzenie Komitetu Wykonawczego i Komisji Programowej odbędzie się na indonezyjskiej wyspie Bali w dniach 26- 30 kwietnia 2015 r. Będzie to pierwsze od Kongresu w Brisbane, w Australii w 2012 r., posiedzenia ciała statutowego MRA poza Europą.

oprac. Adam Baniecki
materiały MRA