Nowości z Niemiec

NIEMCY: Warto zaglądać – Archiwa w Niemieckiej Bibliotece Cyfrowej

Portale internetowe udostępniające dobra kultury narodowej są w Niemczech stałym elementem upowszechnia wiedzy w ramach realizacji idei szerokiego dostępu społecznego do zasobów instytucji życia publicznego. Niemieckie archiwa są również aktywnymi uczestnikami wielu europejskich portali udostępniających zasoby szeroko rozumianych dóbr kultury o charakterze ogólnym jak Europena, Archives Portal Europe, Apenet oraz tematycznych, takich jak np. Monasterium, Bersnstein, Arche. Cały też czas powstają nowe ciekawe inicjatywy. Projekt zainicjowany został w 2010 r. przez instytucje kultury i nauki posiadające duże doświadczenie w dziedzinie digitalizacji zasobów, mający na celu stworzenia Niemieckiej Biblioteki Cyfrowej (Deutsche Digitale Bibliothek DDB). Projekt DDB zakończono w 2012 r.Od października 2012 do kwietnia 2017 był realizowany jako podprojekt DDB wyspecjalizowany w zakresie archiwistyki Archive Portal-D, który działa regularnie od maja 2017 roku i umożliwia ogólnoniemieckie i profesjonalne badanie materiałów archiwalnych.Uczestnikami projektu jest 13 instytucji działających w ramach „sieci współpracy” Kompetenznetzwerk, w tym 2 archiwa: Bundesarchiv i Landesarchiv Baden–Württemberg, a ponadto: Bayerische Staatsbibliothek, Bibliotheksservicezentrum Baden–Württemberg, Brandenburgische Landesamt für Denkmalpflege und Archäologische Landesmuseum, , Deutsche Filminstitut, Deutsche Nationalbibliothek,, Max–Planck–Institutfür Wissenschaftsgeschichte, Niedersächsische Staats- und Universitätsbibliothek Göttingen, Sächsische Landesbibliothek – Staats– und Universitätsbibliothek Dresden, Stiftung Historische Museen Hamburg, Kulturamt der Stadt Düsseldorf i Stiftung Preußischer Kulturbesitsa. DDB prezentuje zasoby bibliotek, muzeów, archiwów wraz z inwentarzami archiwalnymi, instytucji naukowych, opieki nad zabytkami a także zbiory audiowizualne.

Czytaj dalej „NIEMCY: Warto zaglądać – Archiwa w Niemieckiej Bibliotece Cyfrowej”

NIEMCY: W poszukiwaniu utraconych dzieł sztuki – Central Collecting Point

Druga wojna światowa pozostawiła po sobie wiele tajemnic i nierozwiązanych dotychczas spraw, w tym spraw związanych ze zrabowanymi przez Niemcy hitlerowskie dziełami sztuki . Dzięki współpracy Federalnego Urzędu ds. Regulacji Stosunków Własnościowych (Bundesamt für zentrale Dienste und offene Vermögensfragen -BADV), Bundesarchiv (BA) i Niemieckiego Muzeum Historycznego (Deutschen Historischen Museum – DHM) powstała i jest dostępna online, potężna baza danych dotycząca zrabowanych przez nazistów dzieł sztuki w okresie od 1933 do 1945 roku na terenie Niemiec i terytoriów okupowanych. Zawiera ona około 170 tys. danych i ok. 300 tys. rysunków, rycin i fotografii obiektów określanych jako „Central Collecting Point (CCP) München”, czyli zbiór dzieł sztuki, które zostały zabezpieczone przez wojsko amerykańskie w 1945 roku, w budynku byłego NSDAP w Monachium. Podobna baza obejmująca inną kolekcję tzw. Sonderautrag Linz funkcjonuje od 2008 roku na stronach DHM. Właściciele zrabowanych dzieł sztuki, przechowywanych jako depozyt przez BADV w Berlinie, są nieznani. Przypuszcza się, że należały one przeważnie do zamożnych rodzin żydowskich. Naziści rabowali je w Niemczech już w latach 30-tych. Później – w krajach podbitych. Wszystkie miały trafić do tak zwanego „Muzeum Führera” planowanego w austriackim Linzu. Pod koniec wojny naziści ukryli je w kopalnianych sztolniach na terenie Austrii. Z początkiem lat 50-tych władze amerykańskie w Niemczech przekazały wszystkie skradzione przez nazistów dzieła sztuki powołanemu przez rząd Niemiec „Towarzystwu Powierniczemu”. Głównym celem założenia kolekcji było zinwentaryzowanie, rozpoznanie ostatnich właścicieli, a następnie restytucja zrabowanych dzieł. Dotyczyło to również obiektów, które trafiły na rynek sztuki. Zwrot obiektów rozpoczął się już jesienią 1945 i do dnia dzisiejszego do prawowitych właścicieli trafiły tysiące obiektów. Pozostałości zbioru w połowie lat 60 przejęły władze federalne, a od 2006 roku właśnie BADV.

Czytaj dalej „NIEMCY: W poszukiwaniu utraconych dzieł sztuki – Central Collecting Point”

NIEMCY: Europejska współpraca instytucji dokumentujących system komunistyczny i inne systemy opresji

W Niemczech otwarcie akt Stasi (Staatssicherheitsdienst) stało się rzeczywistością 3 października 1990 roku, jako bezpośrednia konsekwencja i żądanie pokojowej rewolucji wraz ze zjednoczeniem Niemiec. Specjalny Przedstawiciel ds. Akt Stasi rozpoczął wówczas pracę. Wraz z uchwaleniem ustawy o aktach Stasi w dniu 29 grudnia 1991 r. powołano instytucję Federalnego Komisarza ds. Akt Stasi – dzisiejsze Archiwum Akt Stasiznajdujące się strukturze Archiwum Federalnego (Bundesarchiv). Pozostałe kraje Europy Wschodniej potrzebowały dłuższego okresu przygotowawczego zanim podobne instytucje powstały. Miało to miejsce pomiędzy 1998 a 2015- polski instytut Pamięci Narodowej powołany został spośród państwa zrzeszonych w sieci jako pierwszy. Najpóźniej powołano czeski w 2007 – Ústavu pro studium totalitních režimů, a w 2015 r. albański Autoriteti për Informimin mbi Dokumentet e Ish-Sigurimit të Shtetit.

Czytaj dalej „NIEMCY: Europejska współpraca instytucji dokumentujących system komunistyczny i inne systemy opresji”

NIEMCY: Wilhelm Heinse i jego Wyspy Szczęśliwe – jeszcze więcej romantyzmu w Aschaffenburgu

Archiwum Miejskie i Kolegiaty Aschaffenburg jest jednym z najstarszych i największych archiwów historycznych w Dolnej Frankonii (Bawaria). Samo miasto jest siedzibą powiatu i liczy ok 70 tys. mieszkańców. Ze względu na swoje zasoby i historyczną rolę archiwum ma również znaczenie ponadregionalne. Zasoby archiwalne uzupełniane są przez obszerną specjalistyczną bibliotekę naukową. Archiwum i biblioteka są otwarte dla wszystkich zainteresowanych – na miejscu w Schönborner Hof, ale także w coraz większym stopniu w formie cyfrowej.Samo archiwum stanowi ciekawy przykład – rzadko spotykany- połączenia archiwum komunalnego i kościelnego. Poza zasobem miejskim w archiwum od 1 kwietnia 1939 r. przechowywane są zbiory – jako depozyt – Kolegiaty w Aschaffenburg, których właścicielem nie jest miasto, lecz Allgemeine Schul- und Studienfonds.
Zbiory archiwum miejskiego i Aschaffenburg sięgają XIV wieku co nie jest niczym nadzwyczajnym – w Niemczech każde miasto posiada swoje archiwum historyczne z zasobami bardzo często sięgającymi średniowiecza.

Czytaj dalej „NIEMCY: Wilhelm Heinse i jego Wyspy Szczęśliwe – jeszcze więcej romantyzmu w Aschaffenburgu”

Niemcy: Zaproszenie do wirtualnego świata epoki romantyzmu – sukces projekt z Aschaffenburga„Dialog Romantik“

Program dofinansowania „Wissens Wandel” został zainicjowany w 2020 roku. Celem było udostępnienie oferty kulturalnej, dziedzictwa kulturowego i pisanych dóbr kultury wszystkim zainteresowanym, w znacznie większym niż dotychczas stopniu. Program Stowarzyszenia Bibliotek Niemieckich „Wissens Wandel” został sfinansowany przez Komisarza Rządu Federalnego ds. Kultury i Mediów w ramach programu NEUSTART KULTUR uchwalonego przez Bundestag.

Czytaj dalej „Niemcy: Zaproszenie do wirtualnego świata epoki romantyzmu – sukces projekt z Aschaffenburga„Dialog Romantik“”

NIEMCY: Dokumenty z Archiwum Miasta Kolonii na liście Światowego Dziedzictwa „Memory of the World” UNESCO

W tym roku UNESCO ogłosiło wpisanie dwóch obiektów z Archiwum Historycznego Miasta Kolonii do rejestru „Memory of the World”. Są to: egzemplarz Prunkkopiar des Brügger Hanse-Kontors z 1486(HAStK Best. 81 A 1) oraz Sammlung von Hanserezessenz lat 1388-1461 (HAStK Best. 82 A 2).
„Rozpiera nas duma, że UNESCO honoruje w ten sposób dokumenty naszego Archiwum Historycznego” – mówi Stefan Charles, szef Wydziału Kultury w Kolonii. „Kolonia to miasto o niezwykle dużym dziedzictwie kulturowym, który chcemy również wykorzystać dla naszej międzynarodowej pozycji, potwierdzenia swojego miejsca w krajobrazie kultury europejskiej.”Oba dzieła pochodzą z archiwów Hanzy, Europejskiej Ligi Kupców i Miast Handlowych z okresu późnego średniowiecza, które są przechowywane w Kolonii. UNESCO wzięło pod uwagę i doceniło unikatowe znaczenie Ligi Hanzeatyckiej, jako ponadnarodowej organizacja dla rozwoju handlu i prawa w Europie.

Czytaj dalej „NIEMCY: Dokumenty z Archiwum Miasta Kolonii na liście Światowego Dziedzictwa „Memory of the World” UNESCO”

Niemcy: „Bezpieczne związki” – współpraca archiwów miejskich w powiecie Gießen

Słowo „katastrofa” wypowiadane w związku z archiwami kojarzy się przede wszystkim z zapadnięciem się pod ziemię archiwum miejskiego w Kolonii w marcu 2009 r. lub pożarem biblioteki Anny Amalii w Weimarze we wrześniu 2004 r. Poważne powodzie ostatnich lat, przede wszystkim powódź w Nadrenii Północnej-Westfalii i Nadrenii-Palatynacie (dalej: NRW) w 2021 r., spowodowały również utratę unikalnych dóbr kultury w licznych archiwach miejskich. W Polsce, spektakularne zdarzenia tego typu miały miejsce w trakcie wielkiej powodzi w 1997 r. Równie zadziwiający był pożar archiwum Miejskiego w Krakowie w lutym 2021 r. Tematy bezpieczeństwa dóbr kultury są stałym elementem troski instytucji za nie odpowiedzialnych po obu stronach granicy. W Krakowie,w dniach 26-28 września odbyła się również Międzynarodowe Forum „Bezpieczne zbiory – bezpieczne dziedzictwo”.

Czytaj dalej „Niemcy: „Bezpieczne związki” – współpraca archiwów miejskich w powiecie Gießen”

NIEMCY: Współpraca Holenderskiego Narodowego Muzeum Ruchu Oporu z muzeum Villa ten Hompel

Narodowe Muzeum Ruchu Oporu(Nationaal Onderduikmuseum) w Aaltenpo święcone jest życiu mieszkańców okupowanej Holandii w latach 1940-1945.W okresie okupacji niemieckiej szczególnie dużą liczbę ukrywających się osób, takich jak Żydzi, osoby prześladowane politycznie i rasowo, bojownicy ruchu oporu oraz osoby, które uciekły przed pracą przymusową, ukrywano przed niemieckim okupantem i policją w mieście w pobliżu granicy niemieckiej. W Aalten na 13 000 mieszkańców ukrywało się około 2500 osób. Budynek przy Markt 12, będący domem rodziny Kempinków, był jednocześnie siedzibą niemieckiej policji, miejscem schronienia dla ludności z okolicy podczas nalotów bombowych oraz schronieniem dla tych, którzy musieli ukrywać się przed narodowymi socjalistami.Ze względu na przygraniczne położenie muzeum podejmuje działania na rzecz promowania euregionalnych kontaktów Niemców i Holendrów poprzez wzajemne zapoznawanie się z historią lat 40. XX wieku, na której zakorzenione są niezliczone uprzedzenia. Z tego powodu muzeum zachęca do spotkań studentów niemieckich i holenderskich poprzez dwujęzyczne prezentacje i dwujęzyczne pakiety nauczania.Kolekcja muzeum składa się z nielegalnej drukarni, kryjówki, schronu przeciwlotniczego, broni, dokumentów, mundurów, materiałów propagandowych, zdjęć i innych przedmiotów, które obrazują codzienne życie i wybory, jakich musieli dokonywać wtedy ludzie. Nagrywanie świadectw i opowiadanie osobistych historii ma kluczowe znaczenie.

Czytaj dalej „NIEMCY: Współpraca Holenderskiego Narodowego Muzeum Ruchu Oporu z muzeum Villa ten Hompel”

NIEMCY: Wydawnictwa archiwów miejskich – Gera w Turyngii

Archiwa miejskie w Niemczech funkcjonują na zupełnie innych zasadach niż w Polsce. Obok archiwów krajów związkowych, funkcjonuje ponad 1500 archiwów komunalnych na różnych szczeblach administracji od archiwów powiatowych (Kreisarchive), po archiwa miejskie (Staadtarchive) i archiwa gminne (Gemeindearchive), a w ramach tych ostatnich archiwa urzędów (Amtsarchive). Archiwa te tworzą sieć obejmująca każdy okręg, miasto i gminę. Archiwa te mają charakter archiwów publicznych, ale pod względem organizacyjnym zachowują duża samodzielność, zatrudniają wykwalifikowanych pracowników oraz przechowują niekiedy imponujący zasób historyczny i tym samym realizują wszystkie funkcje archiwalne. Niektóre archiwa miejskie przechowują kilkanaście kilometrów akt od czasów średniowiecznych – akta związane z lokacją i pierwszymi nadaniami przywilejów, organizacją danej jednostki administracji terytorialnej. Są to dokumenty pergaminowe, księgi miejskie, w tym hipoteczne, księgi przyjęć do prawa miejskiego, księgi i dokumenty tworzone przez poszczególne organy samorządu miejskiego i urzędów z nim powiązanych, w tym również spuścizny i depozyty. Analogicznie funkcjonują te archiwa w innych krajach związkowych tj w Austrii i Szwajcarii.

Czytaj dalej „NIEMCY: Wydawnictwa archiwów miejskich – Gera w Turyngii”

Niemcy: Polsko-niemieckie pogranicze – nowe perspektywy poznania historii miasta Forst na Łużycach

W połowie roku z sukcesem zakończony został projektu wydawniczy „Zasoby archiwalne państwa stanowego Forst-Pförten (Brody) oraz Miasta Forst (Łużyce)”. Podczas konferencji końcowej, która odbyła się14czerwca2023r.w pałacu Brühla w Brodach w powiecie żarskim, zakończono ważny projekt badawczy. Wydawnictwo jest efektem współpracy polsko-niemieckiej, realizowanej w ramach projektu pn. „Opracowanie i publikacja wartościowych historycznych dokumentów archiwalnych z zasobów Archiwum Państwowego w Zielonej Górze, dotycząca europejskiej historii polsko-niemieckiego regionu przygranicznego na terenie dawnej Własności Ziemskiej Zasieki-Brody, w dwujęzycznej publikacji”, współfinansowanemu ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Współpracy INTERREG V A Brandenburgia- Polska 2014-2020 oraz Funduszu Małych Projektów w Euroregionie Sprewa-Nysa-Bóbr.

Czytaj dalej „Niemcy: Polsko-niemieckie pogranicze – nowe perspektywy poznania historii miasta Forst na Łużycach”