Austria: Österreichische Staatsarchiv- drogocenne nabytki, ciekawe darowizny.

Wiedeńskie środowisko archiwalne ma szczególne powody do zadowolenia. Początek roku przyniósł bowiem dla Österreichische Staatsarchiv(ÖSTA) dwa naprawdę znaczące nabytki archiwalne. Pierwszy pochodzi z jednej z najsłynniejszych scen operowych świata Wiener Staatsoper, drugi to darowizna rodziny Taaffe.
Przekazane archiwum opery wiedeńskiej obejmuje zasadniczo dokumenty z okresu od 1940 roku, do początków lat 90-tych. Starsze dokumenty stanowią niestety symboliczną część zespołu. Dlaczego właśnie takie są proporcje przekazanego zbioru, skoro w obecnym kształcie opera istnieje od 1869 roku? Zasadniczą przyczyną tego stanu rzeczy było zbombardowanie gmachu w 1945 r., już u schyłku II wojny światowej. Pomieszczenie archiwum opery (znajdujące się na jej strychu) uległo zniszczeniu. Część dokumentów jednak została przeniesiona do Nationalbibliothek i Theatermuseum, część zaś przepadła w nierozpoznanych okolicznościach. Jak wynika z informacji ÖSTA, austriackie archiwa mają również- podobnie jak w Polsce- problem z rozproszeniem zasobu, ponieważ zespół nigdy nie został scalony i przechowują go dotychczas różne instytucje. Opera omnia?. No niestety jeszcze nie teraz, ale jak podkreślił w trakcie uroczystego przekazania akt do archiwum dyrektor ÖSTA prof. Dr Lorenz Mikoletzky, podjęte zostaną działania zmierzające do połączenia tego wyjątkowego zbioru. Z kolei dyrektor opery wiedeńskiej Ioan Holender uznał, że najlepszym miejscem dla dotychczas niedostępnych dla badaczy i miłośników historii opery wiedeńskiej, zbiorów jest właśnie ÖSTA. Od teraz zbiory archiwalne opery wiedeńskiej, na które składają się dokumenty takie jak: listy, protokoły, umowy z gwiazdami operowymi, dokumentacja przedstawień są dostępne dla użytkowników, a wśród nich np. oryginalna umowa ze znakomitym skrzypkiem Arnoldem Rosé z 1897 roku, mowa inauguracyjnaErnsta Marboe z 1955 r. kiedy wznowiona została działalność opery, oraz notatki sceniczne do –nigdy nie zrealizowanego projektu-opery „Ring” Karla Böhma i Wielanda Wagnera z 1965 roku.
Równie wysoką rangę historyczną ma darowizna archiwum, zasłużonej dla historii Austrii, irlandzkiej rodziny Taaffe. Wywodzili się z niej znani mężowie stanu i wojskowi z okresu panowania ostatnich Habsburgów. Do najbardziej utytułowanych członków tego rodu należał premier rządu w latach 1879-1893 Eduard Graf Taaffe. To jemu Franciszek Józef powierzył po tragicznej śmierci księcia Rudolfa tzw. „Mayerling Papiere“. I mimo, iż dokumentacja śledztwa z wydarzeń równie romantycznych co i tragicznych, nie znalazła się niestety w przekazanych zbiorach, to i tak przedstawiają się one imponująco. Obok dokumentów państwowych związanych z wypełnianiem funkcji przez członków rodu, oraz tych związanych z posiadłościami rodowymi w Czechach – rezydencja Ellischau- w zespole znajdują się zbiory muzyczne oraz bogata korespondencja z takimi znakomitościami kompozytorskimi jak Gaetano Donizetti, Franz Liszt i Ralph Benatzky a także najważniejszymi ludźmi tamtych czasów. ÖSTA deklaruje szybkie opublikowanie inwentarza tych zbiorów.

Tymczasem szersze dane o zespole dostępne są w bazie danych Archivinformationssystem (AIS).

Na podstawie

Übergabe des Staatsopernarchivs an das Österreichische Staatsarchiv

Österreichisches Staatsarchiv erhält das Archiv der Grafen Taaffe

opracowała

Jolanta Leśniewska
AP Kutno

ROSJA: Dzień Kobiet i Dzień Archiwów w Rosji

8 marca w Rosji to nie tylko Dzień Kobiet, ale – dziwnym zrządzeniem losu – także Dzień Archiwów. Jak pisze w okolicznościowym świątecznym posłaniu dyrektor Federalnej Agencji Archiwów, A. N. Artizow, Piotr Wielki, podpisując w tym dniu w 1724 roku ukaz, który położył podwaliny pod organizację archiwów w Rosji, najprawdopodobniej nie przypuszczał, że setki lat później w archiwach będą pracowały kobiety, a zawód archiwisty będzie w znacznym stopniu sfeminizowany. Doceniając pracę kobiet w archiwach rosyjskich, A. Artizow stwierdza, że ten przypadkowy zbieg okoliczności okazał się wielce symboliczny…

 

Więcej w języku rosyjskim

oprac. E. Łaborewicz
AP Legnica

FRANCJA: Nowy portal Stowarzyszenia Archiwistów Francji

W połowie lutego 2010 strona Stowarzyszenia Archiwistów Francji (Association des Archivistes Français) zmieniła formę. Zmiany nie dotyczą jednak jedynie „skóry”, ale także zawartości informacyjnej. Nowy portal znacznie rozszerzył dotychczasową przestrzeń informacyjną. Pojawiły się obszary zastrzeżone dla członków AAF , czyli stworzono możliwość aktywnego ich udziału w redagowaniu portalu i wymianie informacji w określonych grupach tematycznych.
Utworzono 10 głównych działów: informacje o stowarzyszeniu, dział zawodowy (La profession), aktualności, kalendarz, publikacje, kształcenie zawodowe, instytucje archiwalne, zasoby (dział dostarczający podstawowych pomocy archiwalnych), zarządzanie archiwami (ujmujące pracę sekcji branżowych) oraz grupy robocze. Na uwagę zasługuje słownik terminów archiwalnych umieszczony w dziale zawodowym. Portal wyposażony jest w dość sprawna wyszukiwarkę oraz daje możliwość wpisania się na listę newsletter. Punkt ciężkości informacyjnej rozkłada się pomiędzy wydarzenia w świecie archiwistyki, informacje o konferencjach i seminariach powiązane z kalendarzem i nowości wydawnicze. Takie ujęcie uporządkowało stronę informacyjną portalu. Poszczególne informacje przypisane są do określonych, czytelnie uwypuklonych, grup tematycznych. Łatwo dzięki temu śledzić np wydarzenia w zakresie nowelizacji prawa archiwalnego czy pracy grup roboczych.

Szata graficzna tworzy niepowtarzalny, interesujący styl kolorystyczny, a ergonomia portalu pozwala się po nim poruszać nawet intuicyjnie.

Strona AAF

oprac. Adam Baniecki
AP Lubań

NIEMCY: Staatsarchiv Leipzig- archiwum z myszką.

Archiwum Państwowe w Lipsku jest bardzo nowoczesne i wcale nie trąci myszką. Nikt też nie stwierdził w nim obecności tego małego gryzonia budzącego przerażenie, zwłaszcza wśród archiwistek. Myszka jednak jest, ale została wymyślona dla potrzeb edukacyjnych i jest częścią projektu prowadzonego w ramach, bardzo popularnej w niemieckich archiwach, pedagogiki archiwalnej. Nosi nieprzypadkowo nobliwe imię Archibald, jest bardzo sympatyczna i całym sercem oddana swojemu archiwum. Pomysłodawcą jej jest Christian Störmer, autor komiksu dla dzieci i słuchowiska radiowego o przygodach – z zabarwieniem „kryminalnym” – archiwalnej myszy. Projekt kierowany jest dla dzieci od 3 do 5 klasy szkoły podstawowej.
Opowieść o Archibaldzie ma uczyć i jednocześnie bawić. Dlatego sporo wysiłku włożono w dopasowanie merytorycznej treści do atrakcyjnej i łatwo przyswajalnej dla dzieci formy. Zastosowano więc przekaz w postaci komiksu, słuchowiska radiowego oraz happeningu. Dzieciaki mają możliwość przeprowadzenia śledztwa w sprawie, której poświęcona jest pierwsza część komiksu, czyli podejrzeniu Archibalda o pozostawienie na aktach w magazynie karmy dla mysz. Już od lutego tego roku zaplanowano zwiedzanie magazynów archiwalnych, w trakcie, którego dzieci „przypadkowo” znajdują akta z policyjnego śledztwa w tej sprawie. Archibald jest oczywiście niewinny, archiwum zamieszkuje bowiem jeszcze jeden gość – szwarccharakter, ale jak to udowodnić……?.I tu następuje czynne zaangażowanie młodych umysłów w rozwiązanie zagadki niecnego czynu i dopisywanie do niego nowych wątków i rozwiązań W ten właśnie sposób, poprzez czynne zaangażowanie dzieci jako detektywów, uczą się one i bawią, a archiwum staje się dla nich ciekawym i intrygującym miejscem.
W realizację projektu włączył się również portal edukacyjny Pädagogische Plattform Information – Kommunikation – Kooperation (PäPIKK), który od końca lutego uruchomi stronę tematyczną poświęconą pedagogice archiwalnej.
Pedagogika archiwalna w Niemczech posiada długą tradycję, jest też traktowana jako odrębna dziedzina pedagogiki. W niemieckich archiwach państwowych jest ważnym elementem wydzielonej działalności, prowadzonej profesjonalnie przez pedagogów archiwalnych. Obejmuje ona, oprócz praktykowanych w polskich archiwach tzw. lekcji archiwalnych, dużo bardziej różnorodne formy popularyzacji wiedzy o archiwach, przystosowane dla określonych grup wiekowych. Propozycja skierowana dla polskiej młodzieży jest niestety o wiele mniej atrakcyjna i wszelkie porównania wypadają tu zdecydowanie na naszą niekorzyść. Mimo, iż odbiorca przekazu jest bardzo wymagający, to jednak warto podejmować, nawet w naszych warunkach, tego typu wyzwania, bo jednocześnie jest to odbiorca bardzo wdzięczny. Bez otwarcia się na szeroki krąg odbiorców archiwa traktowane będą jako instytucje trącące myszką.

Więcej w języku niemieckim

oprac: Jolanta Leśniewska
AP Kutno

WŁOCHY: Kolejny numer Rassegna degli Archivi di Stato on- line

Generalna Dyrekcja Archiwów Włoch (Direzione Generale per gli Archivi) udostępniła on-line kolejny numer (2007, nr 2 nowej serii rok III) Rassegna degli Archivi di Stato. Kwartalnik jest najważniejszym czasopismem włoskiej archiwistyki. Ukazuje się od 1941r. pod nazną Notizie degli Archivi di Stato. Pierwszy numer także dostępny on-line (pdf). W 1955r. tytuł czasopisma został zmieniony na Rassegna degli Archivi di Stato, a od 2005r. kolejne wydania określane są jako nowa seria z odrębną numeracją kolejnych edycji. Na czele czasopisma stoi każdorazowo dyrektor generalny (naczelny) archiwów Włoch, który kieruje komitetem naukowym odpowiadającym za redakcję pisma. Obok artykułów posiada działy: not i komentarzy, dokumentacji, not bibliograficznych, książek nadesłanych oraz notatnik prawny. W opublikowanym drugim numerze z 2007r., obok innych, na szczególną uwagę zasługują teksty: Syreny Dainotto, Biblioteka Eugenio Casanovy w Archiwum Państwowym w Rzymie (Syrena Dainotto, La biblioteca di Eugenio Casanova nell’Archivio di Stato di Roma) omawiająca spuściznę po legendarnym archiwiście włoskim z przełomu XIX i XXw. uznawanym za jednego z twórców podstaw włoskiej i światowej archiwistyki. Interesującym jest także tekst Judith Boschi, Archivi parrocchiali: attività di recupero e prospettive (Archiwa parafialne działalność i perspektywy), będący podsumowaniem głównych tez doktoratu autorki traktującym o archiwach parafialnych. Wreszcie w dziale dokumentacji opublikowany został tekst międzynarodowej normy ISDIAH (Międzynarodowy standard opisu instytucji przechowujących archiwa. (ISDIAH – Standard internazionale per la descrizione degli istituti conservatori di archivi). Włokie tłumaczenie zrobiła Maria Grazia Bollini w oparciu o tekst angielski.

oprac. Adam Baniecki
AP Lubań

BIAŁORUŚ: Nowy budynek archiwum w Mołodecznie

12 lutego 2010 r. w Mołodecznie (obwód miński) uroczyście otwarto nowo wybudowaną siedzibę „Strefowego Państwowego Archiwum w mieście Mołodeczno” (w oryg. Зональный государственный архив в г. Молодечно). Dzięki zaangażowaniu władz obwodu mińskiego, żywo zainteresowanych problemami Archiwum, i wyasygnowaniu przez nie (w przeliczeniu) prawie 2.356.000 złotych, powstał nowy budynek, spełniający wszelkie warunki zarówno dla właściwego przechowywania akt, jak i dla pracy archiwistów i użytkowników z zewnątrz.
Na dzień 1 stycznia 2010 r. Archiwum w Mołodecznie przechowuje 1 726 zespołów, na które składa się 256 570 jednostek archiwalnych, z których 1 092 należy do kategorii „szczególnie cenne”. Akta pochodzą z lat 1919-1941 i 1944-2003, w tym 149 zespołów z tzw. „okresu polskiego” (1919-1939). Archiwum w Mołodecznie istnieje od lutego 1940 r.; obecnie pracuje w nim 17 osób, w tym 12 archiwistów.

 

Wiecej w języku rosyjskim

oprac. E. Łaborewicz,
AP Legnica

MRA: Niepokój o sposób likwidacji skutków katastrofy na Haiti

Międzynarodowa Rada Archiwów wyraziła zaniepokojenie spowodowane sposobami prowadzenia akcji usuwania skutków największego od dwustu lat trzęsienia ziemi, jakie 12 stycznia 2010r. nawiedziło Haiti. Był to wstrząs o sile 7,2 w skali Richtera, którego epicentrum znajdowało się w bezpośredniej bliskości stolicy Port-au-Prince. Kataklizm, który pochłonął ponad 200tys. ofiar obrócił stolicę państwa wraz z przyległymi obszarami w ruinę. Zniszczeniu uległy główne budynki administracji rządowej z pałacem prezydenckim włącznie. Pod gruzami znalazła się zarówno bieżąca dokumentacja jak i archiwalia.

Międzynarodowa Rada Archiwów zwróciła uwagę na następujące aspekty zaistniałej sytuacji:
1. Zniszczone miejsca nie są przedmiotem ochrony przed grabieżą, zwłaszcza nocą.
2. Sprzątanie ruin strategicznych obiektów odbywa sie bez dbałości o znajdującą się w nich dokumentację, która powinna być celem ochrony samym w sobie i po zabezpieczeniu powinna być poddana konserwacji.
W efekcie zagrożona jest dokumentacja żywotnie istotna dla funkcjonowania społeczeństwa taka, jak dokumenty stanu cywilnego, potwierdzające tożsamość osób, stany prawne i wszelka inna wytworzona przez różnorodne poziomy administracji.

Brak jest informacji o sytuacji archiwów państwowych. Na stronie archiwów Haiti po katastrofie nie dokonano żadnej aktualizacji. Nie jest też znany los archiwistów.

Na podstawie ICA
Popatrz też: Archives nationales d’Haïti
oprac. Adam Baniecki
AP Lubań

Niemcy: Bundesarchiv- Cenzura bez cenzury.

Po 20 latach od upadku komunizmu w Europie, wszyscy już przyzwyczailiśmy się do fundamentalnej zasady demokracji jaką jest wolność słowa. Wydaje się, że to już cała epoka minęła od czasów, gdy nad wszystkimi publikacjami czuwało wnikliwe oko cenzora. Teraz My możemy wnikliwie przyjrzeć się cenzurze.
W związku trwającymi w Niemczech obchodami 20 rocznicy upadku muru berlińskiego i zjednoczenia Niemiec, Bundesarchiv (BA) wiele miejsca poświęca tej nieodległej epoce. I zapewne, aby docenić dobro wolności, należy z całą świadomością przypatrywać się przeszłości i ją analizować. BA konsekwentnie od kilku lat umożliwia użytkownikom dostęp do wielu zespołów archiwalnych wytworzonych przez aparat państwowy NRD oraz powstałych w związku z jego upadkiem. Ostatnio opublikowany online inwentarz archiwalny dotyczy działalności Ministerstwa Kultury NRD i Głównego Zarządu Wydawnictw i Księgarstwa (Ministerium für Kultur die Hauptverwaltung Verlage und Buchhandel). To co najbardziej może ucieszyć użytkowników to to, że do inwentarza dołączonych jest ok.300 tys. skanów dokumentów. Wprawdzie w konstytucji NRD nie było zapisu o cenzurze, to jednak funkcjonowała ona w formie zezwoleń na publikacje, które obejmowały całość wydawanych książek.
Prezentacji inwentarza i samych materiałów archiwalnych towarzyszy wystawa otwarta 20 stycznia w siedzibie BA. Pokazuje ona dokumenty związane z funkcjonowaniem cenzury, między innymi w stosunku do takich pisarzy jak Bertold Brecht, czy Stefan Heym, którego książka „5 Tage im Juni” czekała na wydanie 30 lat do 1989 roku.
Udostępniona część inwentarza i akt dotyczy działalności cenzury w zakresie beletrystyki, w okresie 1947-1991 i obejmuje ponad 1/3 całości zespołu, czyli1100 tomów akt.
Ponadto, w ostatnim czasie BA udostępniło online inwentarze, a w przypadku dwóch pierwszych zespołów także skany dokumentów, następujących zespołów:
– Centralny Okrągły Stół (Zentraler Runder Tisch 1989-1990 )
– Komitet d/s Rozwiązania Urzędu Bezpieczeństwa Narodowego NRD (Komitee zur Auflösung des Amtes für Nationale Sicherheit 1989-1990)
– Wydział Przemysłu Lekkiego i Spożywczego przy KC Socjalistycznej Partii Jedności (Abteilung Leicht-, Lebensmittel- und bezirksgeleitete Industrie des Zentralkomitees der SED 1953 bis 1989).

Na podstawie: Bundesarchiv, 1, 2, 3.

Jolanta Leśniewska
AP Kutno

NIEMCY: Co kryją zakamarki katedralnych archiwów ?

Każdy archiwista może tylko pomarzyć o takim odkryciu, jakiego dokonała szefowa archiwum diecezjalnego biskupstwa Dresden-Meißen dr Birgit Mitzscherlich. A wszystko wydarzyło się w pobliskim Budziszynie i, jak zwykle w takich przypadkach pomógł przypadek. Pergaminowy dokument papieża Innocentego XI z 1676 roku, odnaleziono w trakcie robienia porządków po przebudowie archiwum budziszyńskiej kolegiaty, gdzie przez dziesiątki lat leżał niezauważony w okiennej niszy. Dokument liczy sobie 334 lata, ma słuszne wymiary bo 880 x 610 mm i jest w bardzo dobrym stanie. Powikłane musiały być jego losy, bo adresatem papieskiego dokumentu wcale nie był biskup Budziszyna ale biskup Besançon – Antoine Pierre de Gramot. Sprawa dotyczyła wprowadzenia na stanowisko biskupa pomocniczego Philibertusa Boudret oraz procedury sprawdzającej jego umiejętności. O tym, w jaki sposób pergamin znalazł się tak daleko od miejsca swojego przeznaczenia, można tylko spekulować. Najprawdopodobniejsza wydaje się wersja o jego przywiezieniu w czasie wojny z Francji przez żołnierzy niemieckich. Zachował się siedmiostronicowy odpis pergaminu z 1943 roku wykonany przez archiwistę kolegiaty Otto Ruderta, co świadczy o jego ponad 60 –letnim przechowywaniu w tym miejscu. Jak to się stało, że po wojnie dokument przepadł z pola widzenia, nikt nie potrafi odpowiedzieć. Być może powód jest prozaiczny, a może jest w tym jeszcze jakaś tajemnica. W notatce pozostawionej w 1943 roku Otto Rudert wskazuje, że dokument po zakończeniu wojny powinien trafić do pierwotnego miejsca przeznaczenia. Tak też się stanie, ponieważ biskup Joachim Reinelt podjął decyzje o przekazaniu pergaminu na ręce biskupa Besançon André Lacrampe. Tymczasem dokument został wystawiony dla publiczności, która przez najbliższe 4 tygodnie będzie mogła podziwiać kunszt pisma, piękno ornamentyki oraz ołowianą, papieską pieczęć.
Dr Birgit Mitzscherlich nie ukrywa, że trudno jej się będzie rozstać ze swoim największym odkryciem. W tej sytuacji wypada życzyć archiwistom, nie tylko niemieckim, jak najwięcej takich niespodzianek.

Na podstawie: AUGIAS Das Nachrichtenportal des Archivwesens i MDR Sachsen

Jolanta Leśniewska
AP Kutno

FRANCJA: Strona internetowa i forum Miedzynarodowego Archiwalnego Stażu Technicznego

Departament Kształcenia Naukowego i Technicznego Dyrekcji Archiwów Francji uruchomił stronę internetowa i forum Międzynarodowego Archiwalnego Stażu Technicznego (Stage technique international). Staż jest znany także w Polsce od wielu lat i liczni nasi archiwiści w ciagu kilkudziesięciu już lat istnienia doskonalili na nim swój warsztat pracy. Staż powstał w 1951r. i adresowany był do archiwistów mówiacych po francusku. Od 2001r. staż techniczny, adresowany generalnie do młodych archiwisów, uzupełniony został przez staż Courants adresowany do archiwistów z dużym stażem pracy.


fot. Stia

Zaproponowana strona zawiera informacje o obu typach stażu, sposobach zgłoszenia uczestnictwa oraz aktualności i informacje o minionych stażach. Zawiera też przestrzeń przeznaczoną dla dawnych uczestników, wymagajacą logowania. W obszarze zamknietym znajdują się działy: mój profil, promocja (promocja stażystów), obszar pedagogiczny, bibliografia, przydatne likni i zdjęcia. Na szczególną uwagę zasługuje zaproponowana przestrzeń edukacyjna gdzie znajduja się materiały z poszczególnych staży zarówno te, które opracowali wykładowcy, jak i prace samych stażystów. Materiały te, w chwili obecnej obejmują okres od 2007r do 2009 i są rodzajem panoramy obejmującej najnowsze osiągnięcia archiwistyki i kierunki jej rozwoju. Forum zaś ma stworzyć platformę wymiany informacji pomiedzy stażystami. Powstało nowe miejsce dzięki któremu możliwym będzie pogłębianie wiedzy o współczesnej archiwistyce.

STIA

oprac. Adam Baniecki
AP Lubań
Stia 1991, Courants 2003.