Kategoria: Bibliografia polska

Studia i materiały
Hubert Mazur (AP Kielce) przedstawił tekst pt. “Lekcje archiwalne – próba definicji, cele, typologia, budowa”. Omówił podstawowe podobieństwa i różnice między zajęciami prowadzonymi w archiwum dawniej i teraz, podkreślając, że ta forma działalności archiwum nie jest żadnym novum. Jest to element pozaszkolnej edukacji historycznej dzieci i młodzieży, realizowany przez rozmaite instytucje, w tym także archiwa. Istotą lekcji archiwalnej jest kontakt uczniów z oryginalnymi dokumentami i praca uczniów ze źródłem historycznym. Autor omawia też budowę lekcji archiwalnych oraz ich typologię. W swoich rozważaniach odnosi się do literatury przedmiotu, przede wszystkim ustaleń Agnieszki Rosy z UMK.
Następnie Tomasz Żuchowski (AGAD) w artykule pt. “Opracowanie działu XVIII: “Administracja leśna”, wchodzącego w skład zespołu “Archiwum Gospodarcze Wilanowskie” zaprezentował wyniki prac porządkowych w tym zespole, skupiając się na początku na krótkim zarysie historii i organizacji administracji leśnej w dobrach Wilanów oraz na metodach ich opracowania. Akta te zostały zinwentaryzowane w 1948 r., jednak tytuły w inwentarzu nie zawsze odzwierciedlały ich zawartość, odnaleziono także dalsze jednostki z tej serii.  W związku z tym zaszła potrzeba ponownego opracowania materiałów: sporządzono nowy inwentarz (wydruk z bazy danych) oraz indeksy (osobowy i geograficzno-rzeczowy), nadano nowy układ i wstęp. Autor podkreśla, że niska jakość pomocy archiwalnych sporządzanych tuż po II wojnie światowej wynika z narzucania ówczesnym archiwistom wygórowanych planów opracowania, co obecnie skutkuje koniecznością ponownego podjęcia prac porządkowych w tychże zespołach.

 

Czytaj dalej „POLSKA: „Archiwista Polski”, nr 1 (69) 2013”

„Archiwista Polski”, nr 4 (68) 2012

Studia i materiały
Agnieszka Zawada (UMK) w artykule zatytułowanym “Wykorzystanie funduszy Unii Europejskiej przez polskie archiwa państwowe”  omawia wyniki ankiet, jakie rozesłała do archiwów dwukrotnie: w 2011 r. oraz w styczniu 2012 r. Uzyskane odpowiedzi z 16 archiwów świadczą o tym, że 4 z nich skorzystały z dofinansowania z Unii Europejskiej: Archiwum Państwowe Dokumentacji Osobowej i Płacowej w Milanówku, Archiwum Państwowe w Szczecinie, Archiwum Państwowe m.st. Warszawy i Archiwum Państwowe w Koszalinie.
Hanna Staszewska (Archiwum Państwowe w Poznaniu) zastanawia się, “Czy komisje metodyczne są w archiwach potrzebne i dlaczego warto o tym rozmawiać?” (referat wygłoszony na V Zjeździe Członków i Sympatyków IFAR w Toruniu w 2011 r.).  Komisje metodyczne, działające w archiwach od 1955 r. objęły swymi kompetencjami ogromny obszar działalności, związany przede wszystkim z opiniowaniem i zatwierdzaniem pomocy archiwalnych. Stan pomocy ewidencyjnych, za które od 55 lat odpowiadają komisje, jest wysoce niezadowalający, a obecnie procedura zatwierdzania inwentarzy trwa często dłużej niż samo jego opracowanie. Autorka dochodzi do wniosku, że w  formule realizowanej od 1955 r. komisje nie są potrzebne w archiwach, a szansą na ewentualne usprawnienie ich prac jest opracowanie nowych przepisów o inwentarzu elektronicznym oraz system ZoSIA.

Czytaj dalej „POLSKA: „Archiwista Polski”, nr 4 (68) 2012”

XV Krajowy Zjazd Delegatów SAP we Wrocławiu: opublikowano tezy do referatu sprawozdawczego Zarządu Głównego Stowarzyszenia Archiwistów Polskich za lata 2007-2012 na XV Krajowy Zjazd Delegatów SAP we Wrocławiu (przedstawiono sprawy organozacyjno-statutowe (m.in. statystyka członków), sprawy programowe (edukacja archiwalna, wydawnictwa, wspólpraca zagraniczna), działalność gospodarczą SAP.
Studia i materiały

Magdalena Mirosław (AP Lublin) w artykule zatytułowanym “Archium zakładowe w lubelskim oddziale Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa”  omawia organizację i funkcjonowanie archiwum, przechowywanie akt, nadzór nad składnicami w biurach powiatowych oraz kontrole archiwum zakładowego przez Archiwum Państwowe w Poznaniu.
Agnieszka Janik (AP Łódź) przedstawia “Księgi ludności stałej przechowywane w Archiwum Państwowym w Łodz”, prowadzone w XIX i na pocz. XX w. w celu kontroli ruchu ludności, przyrostu naturalnego i i potrzeb poboru do wojska. Autorka omawia szczegółowo przepisy prawne, na podstawie których prowadzono księgi oraz sposób wypełniania formularzy. Następnie omawia księgi przechowywane w łódzkim archiwum, stan zachowania i zawartość oraz ich przydatność do badań genealogicznych.

Czytaj dalej „„Archiwista Polski”, nr 3 (67) 2012”

„Archiwista Polski”, nr 1 (65) 2012

Studia i materiały
-Bernardeta Wilk (Archiwum Nauki PAN i PAU) przedstawia artykuł pt. Archiwa, biblioteki, muzea w dobie cyfryzacji, będący omówieniem konferencji tematycznych organizowanych przez Archiwum Nauki PAN i PAU w Krakowie: “Archiwa dla nauki. Dlaczego nauce potrzebne są archiwa naukowe?” (2007 r.), “Archiwa, biblioteki, muzea wobec nowych wyzwań w dobie digitalizacji” (2010 r.), “Archiwa, biblioteki, muzea w dobie digitalizacji. Zarządzanie procesem digitalizacji oraz prawne aspekty udostępniania kopii cyfrowych” (2011 r.).

-Piotr Pokora (UAM) przygotował tekst pt. Nieznana pieczęć opata wągrowieckiego Adama Rzewuskiego z 1763 r., w którym omawia nieznaną i niepublikowaną dotąd pieczęć opata klasztoru cystersów w Łeknie-Wągrąwcu. Oryginał pieczęci znajduje się w Centralnym Historycznym Archiwum Państwowym Ukrainy we Lwowie, na dokumencie pergaminowym z 1763 r., wystawionym w Kaliszu dla kupców żydowskich. Autor analizuje poszczególne elementy pieczęci i w konsekwencji kwesionuje datację innej pieczęci Rzewuskiego, opublikowaną z odlewów przez M. Kadziszewską w 2006 r.

 

Czytaj dalej „„Archiwista Polski”, nr 1 (65) 2012”

„Archiwista Polski”, nr 4 (64) 2011
Studia i materiały

Justyna Adamus-Kowalska (UŚ Katowice) przedstawia artykuł pt. Klasyfikacja funkcjonalna w zarządzaniu dokumentacją. Jest to termin zaczerpnięty z literatury zagranicznej i oznacza klasyfikację niezależną od struktury organizacyjnej aktotwórcy, opartą o analizę funkcji powiazanych z rodzajem działalności. Klasyfikacja funkcjonalna może służyć jako język informacyjno-wyszukiwawczy; a dokumenty są klasyfikowane nie wg treści, ale w oparciu o przyczyny, dla których powstały.

Tomasz Czarnota (UMCS) w opracowaniu pt. Komu są potrzebne społeczne archiwa? omawia dość mizerną „aktywność” archiwów państwowych na polu gromadzenia materiałów wytworzonych poza nadzorem państwowej służby archiwalnej (organizacji, stowarzyszeń, partii, spuścizn prywatnych itd.). Jako przyczyny autor wskazuje m.in.: nieufność ofiarodawców do instytucji archiwum, brak miejsca w magazynach, lekceważenie tego typu materiałów. T. Czarnota podkreśla rolę archiwów społecznych w tej dziedzinie, z których najbardziej znany jest Ośrodek “Karta”. Autor celnie oddaje istotę rzeczy pisząc, iż archiwa państwowe (cyt.) „jedynie zarzucają sieci, biernie czekając, aż coś w nie wpadnie”. 

 

Czytaj dalej „„Archiwista Polski”, nr 4 (64) 2011”

W ramach obchodów jubileuszu 60-lecia toruńskiej archiwistyki redakcja opublikowała artykuł Marleny Jabłońskiej i Roberta Degena pt. 40-lecie pracy prof. Haliny Robótki na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Prof. Halina Robótka (ur. 1946 r.) ukończyła studia historyczne ze specjalnością pedagogiczną i archiwistyczną w 1969 r. Dwa lata pracowała w Archiwum Państwowym w Bydgoszczy, po czym w 1971 r. podjęła pracę w Zakładzie Archiwistyki UMK, gdzie w 1980 r. obroniła pracę doktorską pt. Mapa jako obiekt archiwalny. W 1993 r. na podstawie rozprawy Kancelaria urzędów administracji państwowej w II Rzeczypospolitej otrzymała tytuł doktora habilitowanego, a od 2005 r. jest profesorem zwyczajnym. W obszarze zainteresowań badawczych Haliny Robótki jest przede wszystkim dokumentacja nieaktowa, ze szczególnym uwzględnieniem geodezyjno-kartograficznej i technicznej, kwestia komputeryzacji archiwów oraz zarządzanie dokumentacją we współczesnych instytucjach i kształcenie archiwistów. Jest autorką skryptów i podręczników dla studentów archiwistyki, m.in. takich tytułów jak: Wprowadzenie do archiwistyki (wyd. 2002, 2003), Opracowanie i opis archiwaliów. Podręcznik akademicki (wyd. 2010) oraz współautorką (razem z B. Ryszewskim i A. Tomczakiem) podręcznika Archiwistyka (wyd. 1989). H. Robótka jest promotorem 120 prac licencjackich i magisterskich oraz 5 rozpraw doktorskich. Profesor aktywnie uczestniczy w pracach Stowarzyszenia Archiwistów Polskich Oddział w Toruniu, jest członkiem Polskiego Towarzystwa Historycznego, była też członkiem Centralnej Komisji Metodycznej oraz Rady Archiwalnej przy NDAP. Obecnie jest kierownikiem Zakładu Zarządzania Dokumentacją i Informacji Archiwalnej UMK, utworzonego w 2006 r.
Studia i materiały
Didier Grange przedstawił Zarys historii Sekcji Zawodowych Stowarzyszeń Archiwistów i Zarządców Dokumentacji Międzynarodowej Rady Archiwów (SPA). Sekcja istnieje od 1976 r., wtedy przystąpiło do niej 17 członków, obecnie liczy 81. do 2006 r. sekcja wydawała biuletyn informacyjny “Janus”, obecnie przygotowuje newsletter. Wartościowym uzupełnieniem artykułu jest zestawienie bibliograficzne do dziejów sekcji oraz wykazy spotkań i lista przewodniczących i sekretarzy. Strona internetowa SPA.
Krzysztof Kolasa (IPN Łódź) i ks. Jarosław Wąsowicz SDB (Archiwum Salezjańskie Inspektorii Pilskiej) przygotowali artykuł: Dokumentacja audiowizualna (fotografie, filmy, nagrania) w obrębie spuścizny ks. Witolda Koniecznego SDB przechowywanej w zasobie Archiwum Salezjańskiego Inspektorii Pilskiej – problemy opracowania. Spuścizny po duchownych stanowią ok. 30% zasobu archiwum, a wymieniona w tytule stanowiła pierwszą porządkowaną. Ks. Witold Konieczny, wychowaca młodzieży i duszpasterz, wybitny kaznodzieja (zm. 2005 r.) pozostawił spuściznę, w skład której wchodzą fotografie (odbitki pozytywowe, negatywy, slajdy, klisza szklana), filmy (kasety VHS, przegrane na płyty DVD) oraz materiały fonograficzne (taśmy szpulowe i magnetofonowe). Najważniejsze problemy w opracowaniu tejże dokumentacji to brak nowoczesnych zaleceń metodycznych w zakresie opracowania dokumentacji wizyjnej i fonicznej w archiwach państwowych i w Archiwum PAN (z doświadczeń tych instytucji korzystano), brak sprzętu do odsłuchania nagrań (w przypadku taśm szpulowych) oraz brak bazy danych do inwentaryzacji: w rezultacie powstał inwentarz książkowy, będący wydrukiem z aplikacji Microsoft Exel.
Marcin Hlebionek (UMK) przedstawił Dwie nieznane inowrocławskie pieczęcie ziemskie. Województwo inowrocławskie w okresie staropolskim dzieliło się na powiat inowrocławski i bydgoski, a urząd sądu ziemskego i grodzkiego mieścił się w podtoruńskim Podgórzu. Przedmiotem rozważań autora są odnalezione w zasobie Archiwum Państwowego w Bydgoszczy dwie pieczęcie używane przez inowrocławski sąd ziemski: obie uwierzytelniają ekstrakty z ksiąg ziemskich dot. czynności prawnych, pierwsza z 1620 r. , druga z I poł. XVIII w.
Eugeniusz Borodij (AP Bydgoszcz) w artykule pt. Niektóre aspekty postępowania z dokumentacją projektów finansowanych ze środków Unii Europejskiej na przykładzie Kujawsko-Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Bydgoszczy porównał przepisy polskie i unijne, regulujące kwestie przechowywania dokumentacji projektów współfinansowanych przez Unię Europejską. W konsekwencji tej analizy autor postuluje, aby instrukcje kancelaryjne i wykazy akt umożliwiały gromadzenie dokumentacji jednego projektu w jednej klasie rzeczowej.

ABC archiwisty zakładowego
Marek Konstankiewicz przedstawia Wykaz ważniejszych aktów prawnych regulujących zasady postępowania z dokumentacją (cz. XLI), obejmujący akty prawne, które weszły w życie w okresie od 1 kwietnia do 30 czerwca 2011 r.
Recenzje i omówienia
– Archiwum jako warsztat pracy nauczyciela historii. Scenariusze lekcji dla nauczycieli szkoły podstawowej, gimnazjum, i szkoły ponadgimnazjalnej, red. T. Stachurska-Maj i V. Urbaniak, Warszawa 2010, ss. 71+CD (Hubert Mazur)
– Robert M. Edsel, Bret Witter, Obrońcy dzieł sztuki. Alianci na tropie skradzionych arcydzieł, tłum. Paweł Kruk, Wrocław 2009, ss. 390, il. (Dariusz Matelski)

Kronika
– Prof. Stanisław Nawrocki (1925-2000) – archiwista, historyk i dydaktyk (w 85 rocznicę urodzin) (Dariusz Matelski)
– O potrzebie i możliwościach powołania Cyfrowego Archiwum Folkloru (Piotr Grochowski, Adrian Mianecki, UMK). Tekst stanowi uaktualnioną wersję artykułu opublikowanego w zbiorze pt. Folklor w dobie internetu w 2009 r. Pomysł narodził się w Zakładzie Folklorystyki i Literatury Popularnej oraz w Katedrze Kulturoznawstwa UMK, gdzie od 2006 r. trwa akcja dokumentowania folkloru współczesnego (politycznego, zawodowego, obozowo-kolonijnego, internetowego), w wyniku której zgromadzono m.in. wydruki i płyty CD z nagranymi plikami. Cyfrowe Archiwum Folkloru, oparte o oprogramowanie dLibra, byłoby platformą cyfrową, archiwizującą i udostępniającą różnorodne materiały, zbierane współcześnie oraz digitalizowane z już istniejących zasobów.
– Dokumentacja masowa – problemy wartościowania i selekcji. Sprawozdanie z konferencji, Poznań, 25-26 listopada 2010 r. (Monika Przystalska)
– V Radzyńskie Warsztaty Archiwistyczne (5-6 maja 2011 r.) (Hadrian Ciechanowski).

Hanna Staszewska
AP Poznań

„Archiwista Polski”, nr 2 (62) 2011

Materiały VI Powszechnego Zjazdu Archiwistów Polskich (Wrocław, 5-7 września 2012 r.): Zatrzymać przyszłość, dogonić przeszłość. Archiwa, nowoczesne państwo i społeczeństwo (odezwa programowa organizatorów)
Jubileusz toruńskiej archiwistyki: harmonogram obchodów.

Studia i materiały
Robert Degen (UMK) w opracowaniu zatytułowanym Selekcja archiwalna jako konstruowanie zbioru źródeł historycznych w Polsce wskazuje, iż narzędzia selekcji stosowane przez polskich archiwistów nie zawsze gwarantują zachowanie źródeł o właściwym potencjale informacyjnym, często nie są też one reprezentatywne w stosunku do ogółu wytworzonej dokumentacji.
Hubert Wajs (AGAD) omawia Dokument elektroniczny jako obiekt archiwalny, skupiając się na modelu Open Archival Information System (OAIS). Model ten to organizacja ludzi i systemów, które przechowują informacje i zapewniają im trwanie w długim okresie. Z nim właśnie kojarzone są rozwiązania stosowane w wielu krajach europejskich, Ameryce, a także w Polsce (polski prototyp zbudowany we wspólpracy NDAP i NASK). Autor zwraca także uwagę na nieustanny rozwój technologii i coraz nowsze wytwarzane przez nią obiekty cyfrowe, które bardzo trudno poddają się archiwizowaniu (blogi, Twitter, Facebook, fora, Wiki itd.).
Powyższe 2 referaty zostały wygłoszone na na XVIII Powszechnym Zjeździe Historyków Polskich w Olsztynie we wrześniu 2009 r.

Anna Barszcz (Archiwum Akt Jawnych Kancelarii Prezesa Rady Ministrów) w referacie pt. Przepisy regulujące nadzór nad narastającym zasobem archiwalnym w Polsce w latach 1951-2002 omawia podstawy prawne nadzoru, kwestie związane z przeprowadzaniem kontroli, wydzielaniem dokumentacji do brakowania, uzgadnianiem przepisów kancelaryjnych oraz porządkowaniem i przekazywaniem materiałów archiwalnych do archiwów państwowych.
Hubert Mazur (AP Kielce) w obszernym artykule: Działalność edukacyjna archiwów państwowych na przykładzie Archiwum Państwowego w Kielcach (wybrane zagadnienia) podjął próbę przybliżenia tejże problematyki, ze szczególnym uwzględnieniem lekcji archiwalnych.

ABC archiwisty zakładowego
Marek Konstankiewicz przedstawia Wykaz ważniejszych aktów prawnych regulujących zasady postępowania z dokumentacją (cz. XL), obejmujący akty prawne, które weszły w życie w okresie od 1 stycznia do 31 marca 2011 r.
Recenzje i omówienia
О. Алфьоров, О. Однороженко, Українскі особові печаткі ст. за матєріламі київских архівосховищ, Харків 2008, сс. 199 (Marcin Hlebionek)
Kronika
– Działalność statutowa Stowarzyszenia Archiwistów Polskich Oddział w Legnicy w roku 2010 (Anna Modzelewska, Magdalena Kacprzak),
– Kilka słów o litewskiej sieci archiwalnej i działalności Stowarzyszenia Archiwistów Litewskich (Aleksandra Jabłońska)

Hanna Staszewska