Kategoria: Nowości z Austrii

Ponad 60 lat temu Żydowska Gmina Wyznaniowa Wiener Israelitische Kultusgemeinde- (IKG) w Wiedniu zdziesiątkowana w wyniku drugiej wojny światowej, z trudem odbudowywała swoją pozycję  w stolicy Austrii. Ponieważ przyszłość co do dalszego jej losu, wydawała się bardzo niepewna, władze gminy postanowiły ocalałe ze zniszczenia dokumenty i pamiątki, po drugiej co do wielkości społeczności żydowskiej w Europie, przekazać do utworzonego w 1950 r. Centralnego Archiwum Historii Żydów w Jeruzalem (The Central Archives for the History of the Jewish People – CAHJP). Zasób archiwum IKG założonego w 1816 r. obejmował okres od XVII do XX wieku. Obecnie, kiedy społeczność żydowska w Wiedniu tworzy prężny i znaczący ośrodek kultury, jej aspiracją jest również stworzenie archiwum, którego najważniejszym składnikiem mają być dokumenty znajdujące się obecnie w CAHJP. Przewodniczący gminy Ariel Muzicant mówi również o ściągnięciu do Wiednia dokumentów z Czechach, Rosji i Polski.
Przy przekazaniu zasobu w 1950 r. przyjęto formułę stałego depozytu (permanenten Leihgabe/ permanent loan), którą po latach obie zainteresowane strony rozumieją zupełnie inaczej- gmina wiedeńska wskazuje tutaj na formę prawną depozytu, z kolei strona izraelska wskazuje, iż forma ta jest często stosowana w muzeach a także w archiwach, kiedy właściciel ważnego artefaktu kulturowego zamierza przenieść go na zawsze do instytucji kultury.

Czytaj dalej „Austria/ Izrael: Spór o akta Żydowskiej Gminy Wyznaniowej z Wiednia.”

Od 23 listopada do 21 grudnia 2011 w Österreichisches Staatsarchiv, przy Nottendorfer Gasse 2, Wiedeńczycy mogą oglądać wystawę „Viribus unitis?” poświęconą polskim posłom w parlamencie Austrii w okresie 1848-1918 r. Jej bohaterami są znakomite osobowości polskiego życia politycznego i społecznego, którzy byli reprezentantami Galicji w wielonarodowym parlamencie Cesarstwa Austro- Węgierskiego, a także pełnili ważne funkcje państwowe w okresie zaborów. Po Janie III Sobieskim, to właśnie Franciszek Smolka, prezydent parlamentu Austro-Węgier w latach 1881-1893, Kazimierz Badeni premier austriackiego rządu w latach 1895-1897, czy Agenor Gołuchowski, austriacki minister spraw wewnętrznych w latach 1859-1861 i jego syn, również Agenor minister spraw wewnętrznych Cesarstwa Austriackiego w latach 1895–1906, zapisali się jako znaczące postaci w historii Polski i Austrii.

Czytaj dalej „AUSTRIA: Nasi posłowie w parlamencie Monarchii Austro- Węgierskiej – „Viribus unitis” ze znakiem zapytania.”

Zbiory prywatne i spuścizny rękopiśmienne osób prywatnych oraz rodów – typu korespondencja, pamiętniki, dokumenty z przebiegu kariery zawodowej lub działalności społeczno –politycznej i inne, są niezwykle cennym uzupełnieniem zbiorów archiwalnych instytucji państwowych i samorządowych przechowywanych w archiwach państwowych. Zbiory i spuścizny nie podlegają obowiązkowi przekazywania ich do archiwów, tak jak jest to w przypadku ustawowo określonych aktotwórców. Jednak żadna z instytucji naukowych czy kulturalnych – archiwum, muzeum, biblioteka nie odmówi sobie przyjemności przejęcia do swoich zbiorów czy zasobów takich akt. Wielokrotnie też prywatne spuścizny stają się przedmiotem rywalizacji pomiędzy nimi. Tylko jednak wola prywatnych aktotwórców lub ich spadkobierców jest decydująca, co do faktu samego przekazania oraz formy w jakiej to nastąpi – dar, depozyt, sprzedaż. Ta dowolność w dysponowaniu zbiorami prywatnymi powoduje często rozproszenie cennych dla poznania historii zbiorów po różnego rodzaju instytucjach zlokalizowanych w miejscach często niezwiązanych z samymi aktotwórcami. Taki stan rzeczy powoduje niejednokrotnie utrudnienia w badaniach historycznych i dostępie do informacji.
Doceniając wagę archiwów prywatnych w kompleksowych badaniach historycznych Österreichisches Staatsarchiv wspólnie z Kommission für Neuere Geschichte Österreichs od czerwca tego roku przystąpiło do realizacji, finansowanego ze środków zewnętrznych, projektu pod nazwą „Kataster der Familienarchive und persönlichen Schriftennachlässe zur österreichischen Geschichte“. KNGÖ to instytucja naukowo- badawcza założona jeszcze w końcu XIX wieku, obecnie działająca w formie prawnej stowarzyszenia, od ponad 100 lat zajmująca się upowszechnianiem wiedzy o nowożytnej historii Austrii i panowaniu dynastii Habsburgów. Ramy czasowe projektu obejmują okres od 1526 do 1918 roku. Wyznacza je więc moment zdobycia hegemonii dynastii w Europie, czyli objęcia przez Habsburgów- rodu pozyskującego kolejne terytoria i wpływy w wyniku małżeństw dynastycznych w myśl zasady Cesarza Maksymiliana I „Bella gerant alii, tu, felix Austria, nube” – Czech i Węgier po bitwie pod Mohaczem, i z drugiej strony rozpad monarchii po I wojnie światowej.
Projekt ma na celu sporządzenie wykazu zespołów archiwów rodowych i poszczególnych osób o szczególnym znaczeniu dla historii Austrii i innych terytoriów pod panowaniem dynastii Habsburgów. Obejmuje on wszystkie instytucje przechowujące tego typu zbiory od archiwów państwowych po muzea, biblioteki i inne instytucje- teatry, uczelnie itp. czy archiwa prywatne. Podobny charakter miała wydana w 1993 roku publikacja „Verzeichnisses der schriftlichen Nachlässe in den Bibliotheken und Museen der Republik Österreich“ autorstwa Gerharda Rennera.
Pierwszy etap prac uwzględniać będzie przechowawców z terenu republiki Austrii i południowego Tyrolu (Włochy), a następnie instytucje na terytoriach związanych z panowaniem habsburskim, a wiec Niemcy, Belgię, Włochy i kraje dawnej monarchii austro – węgierskiej, a więc i Polskę .
Wyniki prac zostaną opublikowane w formie wydawnictwa KNGÖ, a następnie udostępnione w Internecie. Realizacji projektu oraz problemom związanym z ochroną i opracowaniem spuścizn i archiwów rodowych poświęcony będzie najbliższy, kolejny tom cyklicznego wydawnictwa „Mitteilungen des Österreichischen Staatsarchivs”.

Na podstawie: Kommission für Neuere Geschichte Österreichs oraz Österreichisches Staatsarchiv

Opracowała Jolanta Leśniewska
AP O/Kutno

FAMILIA AUSTRIA, Österreichische Gesellschaft für Genealogie und Geschichte (FA), to austriackie stowarzyszenie genealogów i miłośników historii będące członkiem renomowanego Związku Towarzystw Naukowych Austrii – Verband wissenschaftlicher Gesellschaften Österreichs VWGÖ. Celem towarzystwa jest prowadzenie i wspieranie poszukiwań genealogicznych i badań historycznych obejmujących obszar byłej monarchii habsburskiej, opracowywanie tych danych i ich publikacja. Spektrum zainteresowań obejmuje obok genealogii, także onomastykę, numizmatykę, heraldykę, sfragistykę a nawet geografię tego obszaru. Towarzystwo chce, zebrane wysiłkiem swoich członków, dane publikować w sieci czyniąc je dostępnymi również dla osób mieszkających poza tzw. starą Austrią. Co istotne i odróżniające je od innych podobnego typu organizacji, FA realizuje działalność, którą można określić jako działalność pożytku publicznego, w związku z czym wszelkie prace wykonywane są przez członków na zasadzie wolontariatu, a udostępnianie wyników jest bezpłatne. W swoich założeniach jest to instytucja reprezentująca indywidualnych miłośników historii byłej monarchii habsburskiej, wobec instytucji państwowych i prywatnych przechowujących źródła historyczne. Współpraca pomiędzy tymi instytucjami nie układa sie zapewne najlepiej, gdyż FA występuje przeciwko długim okresom udostępniania akt, wysokim opłatom pobieranym przez archiwa oraz bezsensownym (dosłowne tłumaczenie -unsinnige Archiv-Bestimmungen) warunkom narzucanym przez nie, a także postuluje większą otwartość archiwów.
Czytaj dalej „AUSTRIA: „Familia Austria”- czar monarchii habsburskiej dla genealogów i nie tylko”

Wiedeńskie środowisko archiwalne ma szczególne powody do zadowolenia. Początek roku przyniósł bowiem dla Österreichische Staatsarchiv(ÖSTA) dwa naprawdę znaczące nabytki archiwalne. Pierwszy pochodzi z jednej z najsłynniejszych scen operowych świata Wiener Staatsoper, drugi to darowizna rodziny Taaffe.
Przekazane archiwum opery wiedeńskiej obejmuje zasadniczo dokumenty z okresu od 1940 roku, do początków lat 90-tych. Starsze dokumenty stanowią niestety symboliczną część zespołu. Dlaczego właśnie takie są proporcje przekazanego zbioru, skoro w obecnym kształcie opera istnieje od 1869 roku? Zasadniczą przyczyną tego stanu rzeczy było zbombardowanie gmachu w 1945 r., już u schyłku II wojny światowej. Pomieszczenie archiwum opery (znajdujące się na jej strychu) uległo zniszczeniu. Część dokumentów jednak została przeniesiona do Nationalbibliothek i Theatermuseum, część zaś przepadła w nierozpoznanych okolicznościach. Jak wynika z informacji ÖSTA, austriackie archiwa mają również- podobnie jak w Polsce- problem z rozproszeniem zasobu, ponieważ zespół nigdy nie został scalony i przechowują go dotychczas różne instytucje. Opera omnia?. No niestety jeszcze nie teraz, ale jak podkreślił w trakcie uroczystego przekazania akt do archiwum dyrektor ÖSTA prof. Dr Lorenz Mikoletzky, podjęte zostaną działania zmierzające do połączenia tego wyjątkowego zbioru. Z kolei dyrektor opery wiedeńskiej Ioan Holender uznał, że najlepszym miejscem dla dotychczas niedostępnych dla badaczy i miłośników historii opery wiedeńskiej, zbiorów jest właśnie ÖSTA. Od teraz zbiory archiwalne opery wiedeńskiej, na które składają się dokumenty takie jak: listy, protokoły, umowy z gwiazdami operowymi, dokumentacja przedstawień są dostępne dla użytkowników, a wśród nich np. oryginalna umowa ze znakomitym skrzypkiem Arnoldem Rosé z 1897 roku, mowa inauguracyjnaErnsta Marboe z 1955 r. kiedy wznowiona została działalność opery, oraz notatki sceniczne do –nigdy nie zrealizowanego projektu-opery „Ring” Karla Böhma i Wielanda Wagnera z 1965 roku.
Równie wysoką rangę historyczną ma darowizna archiwum, zasłużonej dla historii Austrii, irlandzkiej rodziny Taaffe. Wywodzili się z niej znani mężowie stanu i wojskowi z okresu panowania ostatnich Habsburgów. Do najbardziej utytułowanych członków tego rodu należał premier rządu w latach 1879-1893 Eduard Graf Taaffe. To jemu Franciszek Józef powierzył po tragicznej śmierci księcia Rudolfa tzw. „Mayerling Papiere“. I mimo, iż dokumentacja śledztwa z wydarzeń równie romantycznych co i tragicznych, nie znalazła się niestety w przekazanych zbiorach, to i tak przedstawiają się one imponująco. Obok dokumentów państwowych związanych z wypełnianiem funkcji przez członków rodu, oraz tych związanych z posiadłościami rodowymi w Czechach – rezydencja Ellischau- w zespole znajdują się zbiory muzyczne oraz bogata korespondencja z takimi znakomitościami kompozytorskimi jak Gaetano Donizetti, Franz Liszt i Ralph Benatzky a także najważniejszymi ludźmi tamtych czasów. ÖSTA deklaruje szybkie opublikowanie inwentarza tych zbiorów.

Tymczasem szersze dane o zespole dostępne są w bazie danych Archivinformationssystem (AIS).

Na podstawie

Übergabe des Staatsopernarchivs an das Österreichische Staatsarchiv

Österreichisches Staatsarchiv erhält das Archiv der Grafen Taaffe

opracowała

Jolanta Leśniewska
AP Kutno

Ten tytuł to świadome nawiązanie do znakomitego niemieckiego filmu Floriana Henckel von Donnersmarck użyty dla zobrazowania treści najnowszej publikacji opartej na materiałach Österreichischen Staatsarchiv /ÖSTA/. „Baden bei Wien. Im Visier der Geheimpolizei – Spionage, Alltagsfrust und Badelust vor 200 Jahren” (w dosłownym tłumaczeniu „Baden koło Wiednia. Optyka tajnej policji- szpiegostwo, znudzenie codziennością i zamiłowanie do wód  200 lat temu”) autorstwa   Friedricha Schembora będzie miała swoją promocję 25 listopada w siedzibie archiwum,  z udziałem  Prof. Dr. Lorenza Mikoletzkyego Dyrektora Generalnego ÖSTA i Rudolfa Maurera szefa Stadtarchivs w Baden.

 

fot ÖSTA

Czytaj dalej „AUSTRIA: Życie na podsłuchu w stylu Biedermeier.”

Od 21 kwietnia do11 maja Österreichisches Staatsarchiv gościło wystawę poświęconą- jak to ujęli autorzy -1000 letniej historii i kulturze Litwy „Litauen: Kultur und Geschichte” Wystawa w swoim założeniu jest ekspozycją wędrującą, i prezentowana będzie jeszcze w wielu krajach europejskich, USA i Japonii aż do 2010 roku. Stanowi ona ważną część większego projektu jubileuszowego obejmującego badania historyczne i publikacje. Autorzy wystawy i całej koncepcji tego założenia przywołują pierwszą wzmiankę dotyczącą Litwy sprzed równo 1000 lat. Dotyczy ona męczeńskiej śmiercią w roku 1009, następcy św. Wojciecha, kameduła Brunona (Bonifacego) z Kwerfurtu, wysłanego w celach misyjnych na pogranicze Prus, Rusi i Litwy.

Czytaj dalej „AUSTRIA: Millenium Litwy w Austrii”