Tag: czechosłowacja

CZECHY: Publikacja dokumentów o Czechosłowakach więzionych w ZSRR przed 1942 r.

Dnia 3 stycznia 2022 r. minęło 80 lat od ogłoszenia przez władze Związku Radzieckiego amnestii dla obywateli Czechosłowacji, więzionych na terytorium sowieckim. Miało to miejsce 3 stycznia 1942 r., a wiązało się z decyzją o utworzeniu brygady czechosłowackiej w ZSRR. Z tej okazji Instytut Badań Reżimów Totalitarnych w Pradze we współpracy z Katedrą Cybernetyki Uniwersytetu Zachodnioczeskiego w Pilźnie oraz Państwową Służbę Archiwów Ukrainy opublikował on-line zbiór akt śledczych NKWD dotyczących tysiąca osób z około 8000 Czechosłowaków więzionych w obozach Gułagu.
Jest to pierwszy zestaw akt sowieckich służb specjalnych pozyskany w drodze systematycznej digitalizacji w Archiwum Państwowym Obwodu Zakarpackiego w Użhorodzie. Zespół nr 2558 zawiera akta śledcze NKWD dotyczące około 5500 osób, które w latach 1939–1941 uciekły z terenów okupowanych przez Niemcy i Węgiery do Związku Radzieckiego, gdzie z kolei zostały aresztowane i skazani na trzy lub więcej lat łagru.
Omawiając prezentowany  on-line zbiór dokumentów historyk z praskiego Instytutu Badań Reżimów Totalitarnych Adam Hradilek, jednocześnie szef prowadzonego programu, powiedział: „Opublikowane akta śledztw obejmują między innymi raporty z aresztowania, odciski palców, zdjęcia, protokoły z przesłuchań, zarzuty, wyroki, dokumenty o zwolnieniu z Gułagu, akta zgonów oraz decyzje o rehabilitacji. W aktach tych znajdują się również osobiste fotografie i dokumenty osób aresztowanych przez NKWD (…). Opublikowane dokumenty stanowią około jednej piątej akt dotyczących uchodźców czechosłowackich do ZSRR, które digitalizujemy i przetwarzamy”.

Czytaj dalej „CZECHY: Publikacja dokumentów o Czechosłowakach więzionych w ZSRR przed 1942 r.”

CZECHY /AUSTRIA: Konferencja w 100 rocznicę czesko-austriackiej umowy archiwalnej

W dniach 18–19 maja 2020 r. w Wiedniu zorganizowana zostanie konferencja naukowa z okazji 100-rocznicy tzw. Konwencji Praskiej, zawartej pomiędzy Austrią a Czechosłowacją w sprawie wzajemnego przekazania archiwaliów. Organizatorami konferencji są: Archiwum Narodowe w Pradze oraz Austriackie Archiwum Państwowe w Wiedniu.
Po upadku, w wyniku I wojny światowej, wielonarodowego państwa Habsburgów – monarchii Austro-Węgier, niektóre państwa powstałe na jej gruzach, głównie Czechosłowacja i Rumunia, zażądały zwrotu materiałów archiwalnych dotyczących ich historii. Ramy tzw. „separacji archiwalnej” określone zostały już przez traktat pokojowy z Saint-Germain, podpisany przez przedstawicieli Austrii i zwycięskie mocarstwa 10 września 1919 r. Właściwa i szczegółowa umowa dwustronna, pomiędzy Czechosłowacją i Austrią, tzw. „konwencja praska”, podpisana została 18 maja 1920 r. w Pradze. Przekazywanie dokumentacji, którymi państwo czechosłowackie wyraziło zainteresowanie, rozpoczęło się natychmiast po zawarciu konwencji praskiej, a dokładnie 10 czerwca 1920 r. Zajmowała się tym grupa czeskich archiwistów pod kierunkiem Jaroslava Kursy, pracująca w Wiedniu do 1922 r. Czescy archiwiści byli zainteresowani głównie aktami działalności austriackiego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Z archiwów arystokratycznych przejmowano dokumentację byłej czeskiej kancelarii sądowej, a także rejestry herbowe (tzw. Saalbuchy).

Czytaj dalej „CZECHY /AUSTRIA: Konferencja w 100 rocznicę czesko-austriackiej umowy archiwalnej”

CZECHY: Konferencja dotycząca partii komunistycznej

Czeski Instytut Studiów nad Totalitaryzmem (Ústav pro studium totalitních režimů), odpowiednik naszego Instytutu Pamięci Narodowej, będzie organizatorem naukowej konferencji historycznej na temat „Komunistyczna Partia Czechosłowacji w perspektywie regionalnej: struktura – elity – sprawowanie władzy” (KSČ v regionální perspektivě).
Komunistyczna Partia Czechosłowacji (Komunistická strana Československa, w skrócie KSČ) istniała w latach 1921-1992. Do 1938 r. brała udział w normalnej rywalizacji politycznej, wprowadzając swoich posłów do Parlamentu, ale nigdy nie uczestnicząc w rządach. W wyborach 1925 r. zdobyła aż 41 mandatów, będąc drugą siłą parlamentarną. Od tego momentu zaczął się w partii proces bolszewizacji i uzależnienia od Moskwy. W latach 1938-1939 (tzw. II Republika) została zdelegalizowana. W latach 1939-1941, w czasie obowiązywania pakty Hitlera ze Stalinem, nie występowała przeciw okupacji kraju przez Niemców. Dopiero po napaści wojsk hitlerowskich na ZSRR komuniści przystąpili do walki, przygotowując się jednocześnie do przejęcia władzy po wojnie oraz likwidacji demokracji w państwie. W 1945 r. stała się częścią Frontu Narodowego, mając w nim ponad 2/3 głosów, jednocześnie współrządząc państwem. Całkowitą władzę udało się przejąć komunistom dopiero w lutym 1948 r., po dokonaniu przewrotu. W latach 1948-1954 KSČ wprowadziła rządy terroru i represji wobec opozycji, umacniając swoją władzę, opartą w dużej mierze na służbach bezpieczeństwa. W latach 60. narastały w partii procesy częściowej demokratyzacji i liberalizacji, aż do „praskiej wiosny” 1968 r., która stała się przyczyną interwencji wojsk Układu Warszawskiego i przejęcia kierownictwa partii i państwa przez popieranego przez Moskwę Gustawa Husaka. Nastąpił okres tzw. „normalizacji” oraz dalszego wprowadzania standardów radzieckich. Jednak gospodarka stopniowo zwalniała, aż w 1989 r. doszło do „aksamitnej rewolucji”, w wyniku której zniesiono ustrój socjalistyczny. W 1992 r. doszło do samorozwiązania KSČ.

Czytaj dalej „CZECHY: Konferencja dotycząca partii komunistycznej”

CZECHY: Konferencja o Czechosłowacji lat 1978-1985

Czeski odpowiednik polskiego Instytutu Pamięci Narodowej – Ústav pro studium totalitarnych režimů, we współpracy z Południowo-Czeskim Muzeum w Czeskich Budziejowicach (Jihčé muzeum w Českých Budéjovivich), Powiatowym Archiwum Państwowym w Czeskich Budziejowicach (Státní okresní archiv České Budějovice) oraz Województwem Południowoczeskim (Jihočeský kraj) organizują międzynarodową konferencję historyczną, noszącą tytuł „Czechosłowacja w latach 1978-1985” (Československo v letech 1978-1985), która odbędzie się w dniach 30-31 maja 2018 r. w siedzibie Powiatowego Archiwum Państwowego w Czeskich Budziejowicach, ul. Rudolfovská 40.
Ramy chronologiczne, w jakich „obracać się” będą prelegenci nie są przypadkowe. Rok 1978 jest pierwszym po powstaniu Katy’77 oraz rok wyboru papieża Polaka. Rok 1985, bogaty w różne wydarzenia społeczne, sportowe i polityczne (zdobycie w Pradze mistrzostwa świata przez Czechosłowacką drużynę hokejową, ostatnia ogólnokrajowa spartakiada, uruchomienie pierwszego bloku elektrowni jądrowej, wybór Husaka na prezydenta Czechosłowacji, zgromadzenie przeszło 100 tys. osób na religijnych obchodach 1100-lecia śmierci św. Metodego), a przede wszystkim pierwsze oznaki załamania gospodarczego. Dlatego też tematyka konferencji jest bardzo szeroka. Udział w niej wezmą przede wszystkim badacze z Czech i Słowacji, ale także z Polski. Z uwagi na duże zainteresowanie oraz znaczną liczbę zgłoszonych referatów, Konferencja obradować będzie w pięciu blokach tematycznych, których obrady będą często toczyć się równolegle, z następującymi tematami wystąpień:

Czytaj dalej „CZECHY: Konferencja o Czechosłowacji lat 1978-1985”

SŁOWACJA: Konferencja na 100-lecie powstania Czechosłowacji

Rok 1918 był bardzo ważny w historii Europy i Świata, przynosząc nie tylko zakończenie pięcioletnich zmagań I wojny światowej, ale jednocześnie rozpoczął on dzieje wielu nowych państwa. Niektóre z nich, jak Polska, powróciły na mapę polityczną po wielu latach, inne powstały jako zupełnie nowe podmioty. 100-lecie tamtych wydarzeń, przypadające w 2018 r., wszystkie te państwa będą uroczyście świętować, a w ramach różnorodnych wydarzeń odbędzie się szereg sesji i konferencji naukowych, organizowanych także przez archiwa historyczne. Jedno z pierwszych takich sympozjów odbędzie się na Słowacji.
Proklamowanie 28 października 1918 r. Czechosłowacji było aktem powołującym dożycia zupełnie nowy organizm państwowy, tylko w pewien sposób odwołujący się do wielowiekowych tradycji królestwa czeskiego, powstałego – przypomnijmy – w 895 r. jako księstwo. Nie było ono jednak w pełni jej poprzednikiem, nawet jeśli weźmie się pod uwagę istniejące wcześniej Księstwo Wielkomorawskie – powstałe ok. 820 r. – w którego skład do ok. 880 r. wchodziły tereny późniejszej Słowacji. Powstałe w 1918 r. nowe państwo musiało zorganizować od nowa całą swoją strukturę i administrację i temu właśnie tematowi poświęcona będzie konferencja naukowa, której uczestnicy spojrzą na zagadnienie rodzenia się Czechosłowacji z punktu widzenia Słowaków.

Czytaj dalej „SŁOWACJA: Konferencja na 100-lecie powstania Czechosłowacji”

Czechy: Konferencja o Czechosłowacji z lat siedemdziesiątych XX w.

Czeski Instytut Studiów Totalitarnych Reżimów (Ústav pro studium totalitních režimů), czyli odpowiednik polskiego IPN wraz z Południowoczeskim Muzeum w Czeskich Budziejowicach oraz tamtejszym Powiatowym Archiwum Państwowym organizują w dniach 17-18 maja 2017 r. międzynarodową konferencję naukową pt. „Czechosłowacja w latach 1972-1977” (Československo v letech 1972–1977), która będzie się odbywać w siedzibie archiwum państwowego: Státní okresní archiv v Českých Budějovicích, ul. Rudolfovská 40.
W poprzednich latach w ramach tego typu konferencji tematycznych zajmowano się wcześniejszymi dziejami Czechosłowacji, a mianowicie latami 1953-1971. Po każdym z sympozjów ukazywały się również zbiory teksty wygłoszonych na nich referatów. Pierwszy z  ich, opublikowany w 2014 r., nosił tytuł „Osm let po válce: Rok 1953 v Československu” (Osiem lat po wojnie: rok 1953 w Czechosłowacji); kolejny, opublikowany w 2015 r., zatytułowano „Československo 1954–1962” (Czechosłowacja 1953-1967); następny „Przedwiośnie. Czechosłowacja 1963-1967” (Předjaří. Československo 1963–1967), wydany został w 2016 r. Zbiór referatów z ubiegłorocznej konferencji, zajmującej się dziejami Czechosłowacji w latach 1968–1971, zostanie wydany w ciągu bieżącego roku.

Czytaj dalej „Czechy: Konferencja o Czechosłowacji z lat siedemdziesiątych XX w.”

CZECHY: Sympozjum na temat międzywojennych stosunków Czechów i Niemców

Morawskie Archiwum Krajowe w Brnie (Moravský zemský archiv v Brně) jest jednym z inicjatorów, współorganizatorów oraz gospodarzy bardzo interesującego kolokwium naukowego, nad bardzo ważnym dla dziejów naszych południowych sąsiadów zagadnieniem, mającym decydujący wpływ na ostateczny upadek przedwojennej Czechosłowacji, a mianowicie mniejszości niemieckiej i jej separatystycznych dążeń z okresu hitlerowskiego. Okazja do podjęcia tematu jest zbliżająca się 75 rocznica podpisania umowy monachijskiej, która w praktyce doprowadziła do całkowitego podporządkowania młodego państwa czechosłowackiego hitlerowskim Niemcom.
Interesujące to spotkanie, pod tytułem: „Czesi i Niemcy w międzywojennej Czechosłowacji”, przygotowywane jest we współpracy z Europejskim Towarzystwem Historii Prawa (The European Society for History of Law) i Zakładem Historii Państwa i Prawa Wydziału Prawa Uniwersytetu im. Masaryka w Brnie (Katedra dějin státu a práva Právnické fakulty Masarykovy univerzity v Brně). Odbędzie się w środę, 23 październik 2013 r., w Sali Wielkiej Morawskiego Archiwum Krajowego w Brnie.
Przypomnijmy, iż w układzie monachijskim, zawartym w 1938 r. przez cztery mocarstwa europejskie, Czechosłowacja została zmuszona do ustąpienia swoich zachodnich i północnych terytoriów przygranicznych na rzecz hitlerowskich Niemiec. Było to zwieńczenie działań Partii Niemców Sudeckich Konrada Henleina i ukoronowanie wysiłków niemieckich nazistów, zmierzających do rozbicia demokratycznej Czechosłowacji, co stanowiło jeden z kamieni milowych do zdominowania Europy. Umowa monachijska jest przykładem polityki ustępstw – „appeasementu”.

Czytaj dalej „CZECHY: Sympozjum na temat międzywojennych stosunków Czechów i Niemców”