listopad 2017 – Archnet

NIEMCY: Co się wydarzyło 14 sierpnia 1942 r. w Greven?

Z inicjatywy uczniów szkół średnich miasta Greven – miasto położone w kraju związkowym Nadrenia Północna-Westfalia, w rejencji Münster – 3 listopada 2017 r. upamiętnione zostały wydarzenia wiązane publiczną egzekucją dwóch polskich jeńców wojennych Franciszka Banaś i Wacława Ceglewskiego. Zostali oni zamordowani 14 sierpnia 1942 r. za tak zwane „zakazane kontakty” z niemieckimi kobietami, poprzez powieszenie w okrutny sposób w kompleksie leśnym Bockholter Berge. Franciszek Banaś urodził się 07.06.1914 r. w Ujosłach. We wrześniu 1939 roku trafił do niewoli niemieckiej i osadzony ostał w Stalagu VI D w Dortmundzie. Stamtąd skierowany został do pracy jako robotnik rolny w Westerode koło Greven, a następnie do firmy tekstylnej Biederlack & Co. Wacław Ceglewski urodził się 13.02.1921 r. w Aleksandrówce koło Ciechocinka. Jako żołnierz 14 Pułku Piechoty Ziemi Kujawskiej dostał się do niewoli niemieckiej. 27 września 1940 r. został zwolniony ze Stalagu VI A w Hemer i skierowany do pracy jako robotnik cywilny w Münster, a następnie w Greven.

Czytaj dalej „NIEMCY: Co się wydarzyło 14 sierpnia 1942 r. w Greven?”

CZECHY: Inwentarz Habsburgów toskańskich – nowa publikacja Archiwum Narodowego w Pradze

Praskie Archiwum Narodowe wydało właśnie nową publikację, którą jest inwentarz analityczny części archiwaliów toskańskich Habsburgów, a konkretnie spuściźnie Ludwika Salwatora Habsburga. Publikacja zawiera nie tylko szczegółowy spis poszczególnych jednostek zespołu, ale została poprzedzona wstępem będącym kompleksowym studium badawczym i uzupełniona indeksami. Zarówno słowo wstępne, jak i sam inwentarz przetłumaczono paralelnie na język niemiecki i hiszpański.
Parę słów o bohaterze publikacji. Ludwik Salwator Habsburg urodził się 4 sierpnia 1847 r. we Florencji (Włochy), zmarł zaś 12 października 1915 r. w na zamku Brandýs nad Łabą (Czechy). Był księciem toskańskim i arcywojewodą, podróżnikiem, etnografem, geografem oraz pisarzem. W ziemiach niemieckojęzycznych (Austria, Niemcy) oraz na Balearach jest niezwykle popularnym członkiem rodziny Habsburgów, a jego osoba skupia do dziś wiele osób w licznych towarzystwach mu poświęconych. Był on uznanym przyrodnikiem, członkiem ważnych europejskich towarzystw naukowych, a za swoją działalność badawczą otrzymał wiele międzynarodowych nagród. Był członkiem honorowym Cesarskiej Akademii Nauk w Wiedniu, rycerzem orderu złotego runa i orderu Żelaznej Korony (wł. Ordine della Corona Ferrea – di ferro, niem. Orden der Eisernen Krone). W 1859 r., gdy miał 12 lat, jego rodzina musiała opuścić Italię, udając się pod opiekę cesarza Franciszka Józefa, a ten osadził ich w Czechach w majątku Ostrově nad Ohří. W Přerově nad Łabą założył w 1895 r. jedno z pierwszych europejskich muzeów etnograficznych. Był bardzo uzdolniony językowo. Pod koniec życie władał biegle 14 językami, w tym łaciną, katalońskim, arabskim i czeskim. Na bardzo dobrym poziomie zajmował się też rysunkiem i malarstwem. Napisał przeszło 50 książek naukowych, w których upublicznił informacje o warunkach przyrodniczych, pogodowych, florze, faunie, kulturze i mieszkańcach odwiedzanych krajów. A był jednym z największych podróżników swojej doby. Najczęstszym celem jego wypraw były wyspy Morza Śródziemnego. Na swoim jachcie „Nixe I”, pływał jednak na Morze Północne, do Ameryki Południowej, na Tasmanię, do Nowej Zelandii i Australii. W 1883 r. opłynął też kulę ziemską. Ze swoich wypraw opublikował dziesiątki relacji podróżniczych. Większość swoich książek wydał pod pseudonimem Ludwig Neudorf.

Czytaj dalej „CZECHY: Inwentarz Habsburgów toskańskich – nowa publikacja Archiwum Narodowego w Pradze”

POLSKA: Mapy Gór Izerskich

Dnia 27 listopada 2017 r. o godz. 13:00 w salach Archiwum Państwowego we Wrocławiu Oddział w Jeleniej Górze odbył się wernisaż czesko-polskiej wystawy pt. „Mapy Gór Izerskich / Mapy Izerskich hor”, przygotowanej przez Severočeske muzeum w Libercu oraz gospodarza. Na spotkanie przybyło blisko 50 osób zainteresowanych nie tylko przeszłością najdalej na zachód wysuniętego pasma polskich gór, ale i swoistą tajemnicą, jaką kryją niemal wszystkie dawne działa kartograficzne.

Czytaj dalej „POLSKA: Mapy Gór Izerskich”

CZECHY: Konferencja poświęcona urzędnikom w Europie Środkowej w latach 1848-1948

Dnia 16 listopada 2017 r. w Pradze odbyła się interesująca konferencja naukowa pn. „Urzędnik sługą wielu panów? Nacjonalizacja i upolitycznienie administracji publicznej w Europie Środkowej lat 1848-1948” (Úředník sluhou mnoha pánů? Nacionalizace a politizace veřejné správy ve střední Evropě 1848-1948), zorganizowana przez Centrum Studiów Europy Środkowej (skupiające Instytutu Masaryka, Archiwum Akademii Nauk Republiki Czeskiej oraz Szkołę Wyższą CEVRO) oraz Archiwum Stołecznego Miasta Pragi.
Organizatorzy starali się uzasadnić potrzebę zorganizowania tej konferencji oraz jej tematykę m.in. w następujący sposób: „Połowa XIX wieku stanowiła punkt zwrotny w rozwoju administracji publicznej w Europie Środkowej. Próżnię powstałą w wyniku demontażu system dziedzicznego, należało koniecznie zastąpić przez nową strukturę urzędów, ustanowionych przez państwo i obsadzonych nowym typem urzędnika. Chociaż cesarz wkrótce odwołał konstytucję marcową, sama idea ministra Franza von Stadiona dwutorowości i wzajemnego oddziaływania oraz równoważenia władz centralnych i lokalnych była stopniowo w latach 50. i 60. XIX w. realizowana i pozostała zasadniczo niezmieniona aż do upadku monarchii habsburskiej, przynajmniej w jej części zachodniej. Nowo powstałe gminy, powiaty i regiony zyskały możliwość tworzenia własnego samorządu, samodzielnego zarządzania i rozwój danego rejonu. Zadaniem urzędnika państwowego było nadzorowanie zgodności z prawem i odgrywać w wielonarodowej monarchii rolę bezstronnego arbitra. Postępująca biurokratyzacja i rosnące wymagania państwa do kontrolowania rozwijających się społeczeństwa narodowych wymusiły rekrutowanie urzędników spośród średnich i niższych klas społecznych, nawet na bardzo wysokie stanowiska. W ciągu kilku dziesięcioleci w ten sposób zniknął patriarchalny model urzędniczych dynastii, a zamknięta dotąd kasta biurokratów otworzył się na społeczność obywatelską. Urzędnik o czystym profilu narodowym, bez wielogeneracyjnego rodzinnego zakorzenia w aparacie administracyjnym, którego główną zasadą stało się wykształcenie i znajomość języków, pojawił się nie tylko w urzędach władz samorządnych, ale pod koniec XIX w. było już powszechne obecny w administracji państwowej.

Czytaj dalej „CZECHY: Konferencja poświęcona urzędnikom w Europie Środkowej w latach 1848-1948”

FRANCJA: Dokumenty w chmurze – stanowisko archiwów Francji

Współcześnie coraz bardziej rozpowszechniona jest metoda składowania zasobów cyfrowych w tzw chmurze (cloud computing). Ta, z punktu widzenia użytkownika, stosunkowo tania metoda przechowywania danych, we Francji zyskuje coraz większe uznanie. Korzystają z niej przedsiębiorstwa i wkroczyła także w obszar administracji publicznej, zwłaszcza terytorialnej. W konsekwencji coraz szerszego stosowania “chmury” przez podmioty administracji publicznej, koniecznym stały się zarówno regulacje prawne, jak i rozwiązania z zakresu tzw. dobrej praktyki Już w 2015 r. interdyscyplinarny zespół fachowców przygotował “Przewodnik po chmurze komputerowej i centrach danych do wykorzystania przez administrację terytorialną” (Guide sur le Cloud Computing et les Datacenters à l’attention des collectivités locales). Rok później, w 2016 r. Dyrektor Generalny Wspólnot Lokalnych i Dyrektor Archiwów Francji wydali wspólnie zalecenie (L’information en nuage (cloud computing) dotyczące postępowania z dokumentacją archiwalną wytwarzaną przez regionalne prefektury (administrację terytorialną) i przechowywane w chmurze.
Kluczem zaproponowanej dobrej praktyki jest systematyka chmury zawarta w załączonym do zalecenia aneksie. Dzieli ona typy chmury na trzy grupy: publiczną, prywatna i suwerenną.

Czytaj dalej „FRANCJA: Dokumenty w chmurze – stanowisko archiwów Francji”

CZECHY: Wystawa dokumentów z więzień służby bezpieczeństwa

W czwartek dnia 2 listopada 2017 r. w salach Muzeum Policji Republiki Czeskiej w Pradze otwarta została wystawa pod znamiennym tytułem „Gdy prawda zmieniała się we krwi”, obrazująca działalność wybranych komunistycznych więzień śledczych Służby Bezpieczeństwa Państwowego z lat 1946-1956. Wystawa będzie czynna w dniach od 3 listopada do 22 grudnia 2017 r.
Organizatorami ekspozycji jest Policja Republiki Czeskiej, Urząd ds. Dokumentowania i Badań Zbrodni Komunistycznych Służby Kryminalnej i Dochodzeniowej (Úřad dokumentace a vyšetřování zločinů komunismu Služby kriminální policie a vyšetřování) we współpracy z Gabinetem Dokumentacji i Historii Służby Więziennej Republiki Czeskiej (Kabinet dokumentace a historie Vězeňské služby ČR). Ponadto do organizacji wystawy, m.in. poprzez udostępnienie swoich zbiorów, przychyliły się: Archiwum Dokumentacji Służby Bezpieczeństwa – czeskiego IPN (Archiv bezpečnostních složek) oraz Archiwum Narodowe w Pradze (Národní archiv Praha) i kilka innych instytucji.
Poszczególne panele znajdujące się na wystawie dokumentują polityczne i prawne okoliczności powstania Państwowej Służby Bezpieczeństwa (StB), jej organizację i działalności w więzieniach śledczych, jakie utworzono w latach 1946-1956 w Pradze, Valdicach, Brnie, Znojmie i Uherskim Hradiste. To właśnie w tych wybranych więzieniach StB i w więzieniach wywiadu wojskowego, dochodziło do stosowania brutalnej przemocy w czasie przesłuchań przeprowadzanych według wzorów radzieckich doradców ds. bezpieczeństwa.

Czytaj dalej „CZECHY: Wystawa dokumentów z więzień służby bezpieczeństwa”

POLSKA: Poznań: Konferencja „Metodyka i standardy opracowania archiwalnego. Rzeczywistość i potrzeby”

Na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu w dniach 19-20 października 2017 roku odbyła się konferencja naukowa „Metodyka i standardy opracowania archiwalnego. Rzeczywistość i potrzeby”. Jej organizatorami były: Zakład Archiwistyki Instytutu Historii UAM, Archiwum Państwowe w Poznaniu, Stowarzyszenie Archiwistów Polskich oraz Sekcja Edukacji Archiwalnej SAP.
W imieniu Organizatorów uczestników Konferencji powitali: dyrektor Instytutu Historii prof. UAM dr hab. Przemysław Matusik, kierownik Zakładu Archiwistyki prof. dr hab. Irena Mamczak-Gadkowska oraz dyrektor Archiwum Państwowego w Poznaniu Henryk Krystek.

Prof. Przemysław Matusik zastępca dyrektora. IH UAM, prof. Irena Mamczak-Gadkowska, Henryk Krystek

Jako pierwsza wystąpiła dr Ewa Perłakowska z referatem „Opracowanie materiałów archiwalnych z jednostek samorządu terytorialnego po 1989 r. Rys prawno-historyczny i postulaty metodyczne”. Skoncentrowała się na rozważeniu problemu zespołu archiwalnego w jednostce samorządu terytorialnego. Omówiła sytuację prawną po 1989 roku gmin, powiatów i samorządowego województwa, w tym także zmieniające się wykazy akt. Zwróciła uwagę na to, że w przepisach prawa formułowane są zadania własne i zlecone tych podmiotów, a nie poszczególnych samorządowych jednostek organizacyjnych, które tworzone są po to, by pomóc tym podmiotom w realizacji zadań. Zauważyła, że do tak nakreślonej koncepcji działania samorządu nie pasują przyjęte zasady sprawowania nadzoru nad dokumentacją na przedpolu archiwalnym, które opierają się na identyfikowaniu twórców zespołów jako poszczególnych jednostek organizacyjnych. Postulowała zmianę podejścia archiwów w tym zakresie i spojrzenia na kompletność dokumentacji samorządu terytorialnego przez pryzmat realizowanych przez niego zadań, a nie wytwórców dokumentacji, którzy mogą być i samorządowi, i prywatni (przykłady w obszarze pomocy społecznej). Uznała, że przy tak nikłej obsadzie kadrowej w archiwach państwowych w zakresie zadań nadzoru archiwalnego może to być trudne, ale jeżeli archiwa państwowe chcą gromadzić kompletną dokumentację z działalności jednostek samorządowych powinny analizować zadania samorządu terytorialnego, ustalać, kto i jak je realizuje, a następnie czuwać nad przejęciem kompletnych materiałów archiwalnych na poziomie gminy, powiatu i województwa, a nie poszczególnych wybranych jednostek organizacyjnych.

Czytaj dalej „POLSKA: Poznań: Konferencja „Metodyka i standardy opracowania archiwalnego. Rzeczywistość i potrzeby””

CZECHY: Tragiczna śmierć dyrektor Archiwum Miejskiego w Ostrawie – Blaženy Przybylovej

Dnia 31 października 2017 r. w Ostrawie, na skrzyżowaniu ulic Sokolská třída i Na Hradbách pod kołami trolejbusu zginęła tragicznie archiwistka Blažena Przybylová – dyrektor Archiwum Miasta Ostrawy, była wiceprezes Stowarzyszenia Czeskich Archiwistów (w latach 2002-2008), laureatka medalu „Za Zasługi dla Czeskiej Archiwistyki”, autorka wielu publikacji, wystaw i przedsięwzięć popularyzatorskich.

PhDr. Blažena Przybylová urodziła się 7 marca 1952 r. w Ostrawie, gdzie też w 1970 r. ukończył szkołę średnią (Matice gymnázium), po czym podjęła studia archiwalne na Wydziale Filozoficznym ówczesnego Uniwersytetu im. Jana Evangelisty Purkyněgo w Brnie, które ukończyła w 1975 r. Po uzyskaniu magisterium podjęła pracę w Powiatowym Archiwum Państwowym w Blansku (Okresním archivu v Blansku). W 1977 r. została kierownikiem archiwum Hut i Stalowni w Bohuminie (Železárny a drátovny Bohumín), gdzie pracowała do 1992 r. W 1993 r. przeszła do pracy w Archiwum Miasta Ostrawy, gdzie w 1995 r. mianowano ją dyrektorem. Przyczyniła się znacznie do rozbudowy, unowocześnienia oraz wzrostu znaczenia tej placówki. W 2013 r. była jednym z głównych organizatorów 15 Krajowej Konferencji Archiwistów Czeskiej Republiki. W ostatnich miesiącach organizowała obchody 750-lecia pierwszej pisemnej wzmianki o mieście, co zaowocowało wydaniem kilku publikacji książkowych. Ostatnią z nich był encyklopedyczny podręcznik „Ostrawa w datach” (Ostrava v datech).

Czytaj dalej „CZECHY: Tragiczna śmierć dyrektor Archiwum Miejskiego w Ostrawie – Blaženy Przybylovej”

Czechy. Tajemnice barokowej książki – wystawa w Litomieřicach

Bardzo interesującą wystawę oraz warsztaty edukacyjne przygotowały dwie instytucje naukowo-kulturalne z czeskich Litomieřicach, pięknego i starego miasta biskupiego w północnych Czechach. Dzięki współpracy tamtejszego Muzeum Regionalnego oraz Okręgowego Archiwum Państwowego w najbliższy czwartek 9 listopada 2017 r., w salach Muzeum, punktualnie o godzinie 17:00, otwarta zostanie wystawa pt. „Tajemnice barokowej książki” (Tajemství barokní knihy).

Przygotowywana wystawa ma za zadanie ukazać szerokiej publiczności barwną opowieści o rzemiosłach związanych z książką. Odwiedzający będą mogli dowiedzieć się, jak mozolny i skomplikowany był niegdyś proces produkcji książek, jakich narzędzi i materiałów używano do ich wytworzenia, jakie techniki dekoracyjne pojawiły się i jakie stosowano przy oprawianiu barokowych woluminów. Nie zabraknie też autentycznych eksponatów z XVII i XVIII wieku, jakie zachowały się do naszych czasów.

Czytaj dalej „Czechy. Tajemnice barokowej książki – wystawa w Litomieřicach”

SZWAJCARIA: Wszystko zaczyna się od pasji. 20 lat działalności Fundacji „Archivum Helveto-Polonicum” we Fryburgu

20 lat temu na szwajcarskiej mapie kulturalno – naukowej zaistniała Fundacja „Archivum Helveto-Polonicum” – instytucja ważna z punktu widzenia polskiej obecności w tym kraju. Związana jest ona ścisłe z Fryburgiem, pięknym miastem kantonalnym u stóp Preaplów Fryburskich. To miasto miało szczęście do Polaków, lub też Polacy mieli szczęście do Fryburga. W samym Fryburgu, w gotyckiej katedrze św. Mikołaja można podziwiać przepiękne witraże Józefa Mehoffera, a swoje miejsce w życiu naukowym miasta zaznaczyli Józef Wierusz-Kowalski, Ignacy Mościcki, Gabriel Narutowicz czy ojciec Józef Bocheński.
W wyniku zbiegu okoliczności polegających na splocie losów ludzkich i wielkiej historii, po ogłoszeniu stanu wojennego 13.12.1981 r. w Polsce, Jacek i Ludwika Sygnarscy, wówczas pracownicy Instytutu Geofizyki w Toruniu zmuszeni zostali do pozostania w Szwajcarii, która stała się w sposób niezamierzony ich drugą ojczyzną. Przewrotnie można skonkludować, że wakacyjny wyjazd w 1981 do wujka dr Antoniego Brableca, byłego żołnierza 2 Dywizji Strzelców Pieszych, legł u podstaw powstania ważnego ośrodka polskości, który zgromadził największe w Szwajcarii polskie zbiory biblioteczne i archiwalne. Nic nie dzieje się jednak całkowicie przypadkowo i czynnik ludzki zawsze jest najważniejszy. Jacek Sygnarski zabrał do Szwajcarii swoje pasje kolekcjonerski, których nie porzucił, asymilując się w nowej rzeczywistości, równoważąc wartości MIEĆ i BYĆ.

Czytaj dalej „SZWAJCARIA: Wszystko zaczyna się od pasji. 20 lat działalności Fundacji „Archivum Helveto-Polonicum” we Fryburgu”