marzec 2021 – Archnet

SFRAGISTYKA: Opracowanie materiałów sfragistycznych w archiwach państwowych – nowa publikacja metodyczna

W dniu dzisiejszym (26 marca 2021 r.) przypada 60. rocznica urodzin Dariusza Bednarka, archiwisty, historyka, naszego kolegi. Zbiega się ona w czasie z publikacją przez Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych tomu pt. Opracowanie materiałów sfragistycznych w archiwach. Wyniki prac zespołu naukowego powołanego przez Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych do przygotowania wskazówek metodycznych do opracowania materiałów sfragistycznych w zasobie archiwów państwowych (Warszawa 2020, ss. 217). Stanowi on pokłosie prac nad metodyką opracowania pieczęci prowadzonych przez zespół naukowy, któremu Dariusz Bednarek nie tylko przewodniczył, ale też wniósł istotny wkład w końcowy efekt jego prac. Dlatego też książka została dedykowana Jego pamięci.

Publikacja składa się z dwóch części. Pierwsza z nich stanowi wprowadzenie do zagadnień sfragistycznych ważnych z punktu widzenia metodyki opracowania tego fragmentu zasobu archiwalnego, druga zaś zawiera tekst projektu wskazówek metodycznych do opracowania materiałów sfragistycznych w archiwach państwowych. Dystrybucję publikacji prowadzi Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych. W najbliższym czasie będzie też ona dostępna na stronie internetowej tej instytucji: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych – Publikacje NDAP (archiwa.gov.pl)

Spis treści

Paweł Gut i Marcin Hlebionek

UMK w Toruniu

UKRAINA: Turystyczny potencjał ukraińskich archiwów – e-konferencja

18 marca 2021 r. Przewodniczący Państwowej Służby Archiwalnej Ukrainy Anatolij Chromow wziął udział w internetowej konferencji pod tytułem „W poszukiwaniu własnych korzeni: perspektywy rozwoju turystyki genealogicznej na Ukrainie”.
„Archiwa państwowe są podstawowym miejscem badań genealogicznych. Archiwa mają duży potencjał w zakresie organizowania wycieczek dla przybyszów z całego świata, podczas których osoby te będą mogły dowiedzieć się więcej o historii swoich krewnych i odkryć genealogię swoich przodków”- powiedział A. Chromow.
Uczestnicy konferencji dyskutowali online o tworzeniu regionalnych centrów genealogicznych, wymienili się doświadczeniami w digitalizacji materiałów archiwalnych oraz podzielili się opiniami na temat perspektyw rozwoju turystyki genealogicznej na Ukrainie i na świecie.
Zapis konferencji jest dostępny na oficjalnej stronie Państwowej Agencji Rozwoju Turystyki Ukrainy – link https://www.facebook.com/DARTUkraine/videos/1897679793731560

Więcej: Анатолій Хромов: Ми маємо плани з реалізації екскурсійного потенціалу українських архівів

oprac. Edyta Łaborewicz
AP we Wrocławiu O/Legnica

WĘGRY: Dzień Pamięci Ofiar Komunizmu: publikacja bazy danych o deportowanych

W Dniu Pamięci Ofiar Komunizmu, 25.02.2021 r., Węgierskie Archiwum Narodowe opublikowało ogromną bazę danych o Węgrach deportowanych w czasie II wojny światowej do Związku Sowieckiego.

Przed prawie dwoma laty, 8 kwietnia 2019 r. Węgierskie Archiwum Narodowe i Rosyjskie Państwowe Archiwum Wojskowe (RGVA) zawarły porozumienie dotyczące digitalizacji kart rejestracyjnych (w jęz. rosyjskim „учётная карточка”) węgierskich żołnierzy i cywilów schwytanych przez Armię Czerwoną podczas II wojny światowej i deportowanych w charakterze jeńców wojennych i internowanych do Związku Sowieckiego, a następnie przekazanie kopii cyfrowych tej dokumentacji Węgierskiemu Archiwum Narodowemu. Strona rosyjska przygotowała również (w języku rosyjskim) opisy kopii dokumentów przekazanych do Węgierskiego Archiwum Narodowego, zawierające najważniejsze informacje z kart rejestracyjnych, które można było powiązać z każdą osobą.

Czytaj dalej „WĘGRY: Dzień Pamięci Ofiar Komunizmu: publikacja bazy danych o deportowanych”

MRA: Publikacja Records in Contexts – Ontologie 0.2

Grupa Ekspertów Międzynarodowej Rady Archiwów do Opisu Archiwalnego (Expert Group on Archival Description – EGAD) opublikowała w lutym 2021 r. wersję 0.2 ontologii uzupełniającą model konceptualny także w wersji 0.2 (Records in Contexts – Conceptual Model 0.2).
Zadaniem RiC-Ontologia jest dostarczanie słownictwa i ogólnych zasad tworzenia zbiorów danych RDF (Resource Description Framework – Sposób/źródło opisu konstrukcji) służących opisywaniu zasobów w sposób uporządkowany, zrozumiały dla komputerów. RiC-O ma tworzyć słownictwo i zasady uporządkowanego opisu dowolnego typu zasobu archiwalnego w powiązaniu z jego kontekstowymi podmiotami. Podstawą opisywanych bytów są: źródło informacji umiejscowienie w strukturze oraz agent (twórca) i jego działalność. W ten sposób zachowana informacja archiwalna może być uzupełniona o identyfikację agentów ( twórców) i działalności, które mają miejsce, w przypadku jednostek organizacyjnych w konsekwencji wykonywania funkcji. Dzieje się to na bazie istniejących standardów MRA (ISAD(G), ISAAR(CPF) i ISDF oraz standardu zarządzania danymi ISO 23081 Information and documentation.

Czytaj dalej „MRA: Publikacja Records in Contexts – Ontologie 0.2”

ROSJA: Moskwa – wernisaż wystawy „Wojna polsko-sowiecka 1919-1921. Traktat pokojowy w Rydze”

Dnia 16 marca 2021 r. w Sali Wystawowej Archiwów Federalnych w Moskwie – wernisaż wystawy historyczno-dokumentalnej „Wojna polsko-sowiecka 1919-1921. Traktat pokojowy w Rydze” oraz okrągły stół poświęcony konfrontacji zbrojnej i dyplomatycznemu rozwiązaniu konfliktu między Rosją Sowiecką a Polską.
Organizatorami wystawy są: Federalna Agencja Archiwalna, Rosyjskie Państwowe Archiwum Historii Społecznej i Politycznej oraz Rosyjskie Towarzystwo Historyczne, a w jej przygotowaniu wzięły udział m.in.: Rosyjskie Państwowe Archiwum Wojskowe, Rosyjskie Państwowe Archiwum Dokumentów Filmowych i Fotograficznych, Państwowe Archiwum Federacji Rosyjskiej, Rosyjskie Państwowe Archiwum Literatury i Sztuki, Rosyjskie Państwowe Archiwum Historii Współczesnej, Rosyjskie Państwowe Archiwum Dokumentów Dźwiękowych, Departament Historyczno-Dokumentalny Ministerstwa Spraw Zagranicznych Federacji Rosyjskiej, Archiwum Polityki Zagranicznej Federacji Rosyjskiej, Archiwum Prezydenta Federacji Rosyjskiej, Departament Archiwów i Ewidencji Ministerstwa Sprawiedliwości Republiki Białorusi, Archiwum Państwowe Republiki Białorusi, Białoruskie Państwowe Archiwum-Muzeum Literatury i Sztuki, Białoruskie Państwowe Archiwum Dokumentów Filmowych i Fotograficznych, Państwowe Archiwum Obwodu Mińskiego i wiele innych.

Czytaj dalej „ROSJA: Moskwa – wernisaż wystawy „Wojna polsko-sowiecka 1919-1921. Traktat pokojowy w Rydze””

CZECHY: Archiwalne nagrania nt. epidemii grypy hongkońskiej z lat sześćdziesiątych XXw.

Archiwum Czeskiego Radia (Český rozhlas) umieszcza na swoich stronach internetowych rozmaite stare materiały dźwiękowe, pogrupowane tematycznie, obrazujące ważne lub ciekawe wydarzenia, jakie zarejestrowały przed laty mikrofony jego reporterów i dziennikarzy. Ostatnio pojawiły się nagrania dotyczące epidemii grypy hongkońskiej (Hongkongská chřipka), jaka zaatakowała ludzkość w latach 1968-1970. Audycje opatrzono znamiennym tytułem: „Grypa z Hongkongu – zapomniana pandemia XX wieku, w wyniku której zginęło ponad milion osób”.
W dobie panującej obecnie pandemii Covid-19 wspomina się często o 100 lat wcześniejszą epidemię grypy zwanej hiszpanką, która w latach 1918-1920 pochłonęła nawet 50 milionów istnień ludzkich. Jednak między tamtą plagą, a obecną przez planetę przeszło wiele innych, łagodniejszych fal chorób grypopodobnych. Jedną z nich stało się pod koniec lat 60. rozprzestrzenianie się wirusa A/H3N2, nazwanego grypą z Hongkongu. Tam właśnie choroba objawiła się po raz pierwszy w czerwcu 1968 roku, a w ciągu zaledwie dwóch tygodni lekarze zarejestrowali tu 500 000 jej przypadków. Choroba szybko rozprzestrzeniła się na Azję Południowo-Wschodnią, Indie i Związek Radziecki, skąd zimą dotarła do Europy Wschodniej. Do USA przedostał się za pośrednictwem zdemobilizowanych żołnierzy powracających z wojny w Wietnamie, o czym Radio Czechosłowackie poinformowało w grudniu 1968 r.

Czytaj dalej „CZECHY: Archiwalne nagrania nt. epidemii grypy hongkońskiej z lat sześćdziesiątych XXw.”

Odszedł Czesław Margas (1925-2021) – Nestor polskiej archiwistyki

Dnia 28 lutego 2021 r. w jeleniogórskim szpitalu zmarł Czesław Margas, wieloletni kierownik, a potem dyrektor tutejszego Archiwum Państwowego; współzałożyciel Towarzystwa Przyjaciół Jeleniej Góry i Karkonoskiego Towarzystwa Naukowego, laureat nagrody miasta, postać niezwykle zasłużona dla archiwistyki i dla regionu.
Urodził się 21 sierpnia 1925 r. we wsi Zuzowy w powiecie Końskie. W 1946 r. ukończył gimnazjum w pobliskim Przedborzu, skąd przeniósł się do Liceum Ogólnokształcącego w Końskich, gdzie w 1948 r. zdał egzamin maturalny. Jeszcze w tym samym roku rozpoczął studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu we Wrocławiu na kierunku historia. Pracę magisterską, napisaną pod kierunkiem prof. Władysława Czaplińskiego, obronił w 1952 r. Zanim uzyskał tytuł magistra, skierowany został nakazem pracy do Jeleniej Góry. Tutaj dnia 1 czerwca 1952 r. zatrudniony został w Oddziale Terenowy wrocławskiego Archiwum Państwowego, od razu na stanowisku kierownika. Do pomocy miał tylko jedną woźną, żadnego doświadczenia, za to pod opieką archiwalną spory obszar pięciu powiatów: jeleniogórskiego, kamiennogórskiego, lwóweckiego, lubańskiego i zgorzeleckiego. Wszystkiego musiał w zasadzie nauczyć się sam, uczestnicząc jedynie w krótkich kursach przygotowawczych, czasem korzystając z doświadczenia kolegów z odległego Wrocławia, a tak naprawdę nabierając biegłości w zawodzie poprzez samodzielną praktykę. Pierwszym zawodowym zadaniem, przed jakim stanął, było zabezpieczenie i przewiezienie do Jeleniej Góry całego materiału archiwalnego sprzed 1945 r., zachowanego w terenie. Następnie przystąpił do jego porządkowania. W latach 50. i 60. inwentaryzował blisko 2000 jednostek aktowych rocznie. Sporządził inwentarze dla większej części zasobu niemieckiego. Ponadto segregował ogromny księgozbiór, z którego wiele tomów przekazał różnym bibliotekom naukowym w kraju. Zabezpieczając w terenie akta poniemieckie, kontrolował skupy makulatury, ratując w ten sposób śląskie dziedzictwo historyczne przed zniszczeniem. W 1956 r. rozpoczął przejmowanie akt urzędów i instytucji polskich. Zasób archiwum udostępniał wszystkim zainteresowanym. Jednocześnie rozpoczął kontrole archiwów zakładowych w różnych instytucjach, których początkowo rocznie przeprowadzał grubo ponad setkę.
Czytaj dalej „Odszedł Czesław Margas (1925-2021) – Nestor polskiej archiwistyki”

UKRAINA: Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy we Lwowie publikuje autografy polskich królów hetmanów

W celu zapewnienia zdalnego dostępu do informacji o dokumentach archiwalnych, Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy we Lwowie publikuje na swojej stronie internetowej cyfrowe kopie dokumentów (obecnie w liczbie 150) z zespołu archiwalnego nr 132 „Zbiór listów osób państwowych, publicznych i kościelnych Ukrainy, Polski i innych krajów”.
Zespół powstał w XIX wieku i liczy 1234 jednostki archiwalne, które są w pełni zdigitalizowane. Dokumenty zostały napisane w języku łacińskim, polskim, niemieckim, ukraińskim, włoskim, francuskim, angielskim, rosyjskim, tureckim i węgierskim; wśród nich znajdują się listy ukraińskich hetmanów Bohdana i Jurija Chmielnickich (14 listów z lat 1653–1661), królów polskich Zygmunta I, Zygmunta II Augusta, Stefana Batorego, Zygmunta III, Władysława IV, Jana Kazimierza, Michała Korybuta Wiśniowieckiego, Jana III Sobieskiego, Augusta II Mocnego, królowych polskich: Marii Ludwiki Gonzagi i Marysieńki Sobieskiej, cesarza austriackiego Leopolda I, sułtana Mustafy czy króla szwedzkiego Karol XII. Ponadto, w zbiorze znajdują się listy magistratów różnych miast do Lwowa, urzędników świeckich i kościelnych, posłów na Sejm, komisarzy królewskich, większość zbiorów to listy osób prywatnych.

Kopie dokumentów

Więcej: Центральний державний історичний архів України, м. Львів оприлюднив сотні архівних справ з автографами гетьманів та королів

oprac. Edyta Łaborewicz

AP Wrocławu O/Legnica