W siedzibie Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych 22 września 2015 r. odbyło się zebranie naukowe poświęcone zagadnieniu opracowania spuścizn w archiwach państwowych.
Udział w spotkaniu wzięli pracownicy archiwów państwowych, Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych oraz zaproszeni goście reprezentujący Polską Akademię Nauk Archiwum w Warszawie, Archiwum Nauki PAN i PAU w Krakowie oraz Archiwum Uniwersytetu Wrocławskiego. Zebranie otworzył dr Andrzej Biernat, Zastępca Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych, powitał uczestników, zachęcając do aktywnego udziału i wspólnej wymiany doświadczeń.
Następnie Robert Górski, pracownik Departamentu Archiwistyki NDAP, omówił wskazane przez archiwa państwowe zagadnienia i problemy z zakresu terminologii, gromadzenia i opracowania spuścizn, które stanowiły przedmiot dyskusji w dalszej części spotkania. Zapowiedział także cztery referaty, których wybór nie był przypadkowy. Miały one przede wszystkim ukazać różną praktykę i doświadczenia archiwów państwowych w zakresie postępowania ze spuściznami. Referaty wygłosiły: Monika Płuciennik (AP w Gdańsku) – „Problematyka terminologii archiwalnej (spuścizny)”, Hanna Staszewska (AP w Poznaniu) – „Metodyczne błędy i wypaczenia, czyli spuścizny w archiwach państwowych”, Anna Jankowska (AP w Radomiu) – „Zbiory osób i rodzin w zasobie Archiwum Państwowego w Radomiu”, oraz Barbara Sypko z AP w Opolu, które dotychczas nie gromadziło archiwów prywatnych – „Problemy opracowania spuścizn w Archiwum Państwowym w Opolu na przykładzie zespołu Spuścizna Romana Horoszkiewicza”.
W trakcie wystąpień oraz w dyskusji poruszano problematykę terminologii archiwalnej w odniesieniu do spuścizn oraz zagadnienie konstrukcji nazw zespołów proweniencji prywatnej. Szczególną uwagę zwracano jednak na kwestię gromadzenia archiwów osobistych, przede wszystkim selekcję twórców oraz przekazywanej przez osoby prywatne dokumentacji, także w postaci elektronicznej. Problem okazuje się istotny, gdyż z uwagi na liczne przedsięwzięcia popularyzatorskie podejmowane przez archiwa państwowe (np. akcja „Zostań rodzinnym archiwistą”) zauważyć można wzrost liczby osób, które pragną przekazać dokumenty dotyczące życia i działalności swoich przodków. Pojawia się zatem szereg pytań i wątpliwości, czy archiwa państwowe powinny gromadzić wszystkie materiały, bez względu na rolę jaką odgrywał twórca w życiu politycznym, społecznym, kulturalnym czy gospodarczym regionu lub kraju. Zauważono, iż brak selekcji może rodzić trudności na etapie opracowania takich zespołów, określania ich granic strukturalnych, rzeczowych i chronologicznych, w szczególności występowania w spuściznach zbiorów (kolekcji), które nie stanowią materiałów warsztatowych twórcy, czy też obecności związanej z oficjalną działalnością twórcy dokumentacji proweniencji urzędowej, którą należy z zespołu wyłączać. Dyskutowano także nad problemem systematyzacji korespondencji w spuściźnie, jej umiejscowieniem i związkami z innymi materiałami w zespole. Interesującym okazał się również problem postępowania z przedmiotami materialnymi, stanowiącymi m.in. pamiątki osobiste, odznaczenia, które najczęściej traktowane są jako załączniki do spuścizny lub w ogóle są z niej wyłączane. Poruszono także zagadnienie opracowania źródeł muzycznych w spuściznach oraz problem przynależności zespołowej kolekcji wydawnictw drugiego obiegu.
Uczestnicy spotkania wskazywali również na konieczność przygotowania jednolitych wytycznych opracowania spuścizn dla archiwów państwowych, bądź też uaktualnienia Wytycznych Archiwum Polskiej Akademii Nauk z 1990 r. opracowania spuścizn archiwalnych po uczonych, z których korzysta szereg instytucji gromadzących archiwa prywatne.
Pomysł zebrania naukowego spotkał się z życzliwym przyjęciem uczestników. Wyrażali oni potrzebę kolejnych spotkań, które pozwolą na wymianę wiedzy i doświadczeń w zakresie metodyki archiwalnej.
Oprac. Robert Górski
NDAP
Fot. Filip Marczewski
NDAP