Opracowany i opublikowany w październiku 2024 r. w języku angielskim przez Międzynarodowa Radę archiwów podręcznik „Zarządzanie kryzysowe: Podręcznik dla ochrony archiwów” (Emergency Management and Disaster Preparedness: A Manual for Protecting Archives) autorstwa Margaret Crockett i Emilie Gagnet Leumas doczekał się w październiku 2025 r. tłumaczenia na język francuski. Tekst francuski powstały w ramach zobowiązania MRA do rozszerzania dostępu do wiedzy i narzędzi służących ochronie archiwów na całym świecie. Autorami podręcznika są amerykańskie archiwistki Margaret Crockett i dr Emilie Gagnet Leumas, które postawiły sobie za cel przygotowanie podręcznika tak, aby zagadnienia bezpieczeństwa archiwaliów i zarządzenia kryzysowego archiwami obejmował kompleksowo.
Obejmuje on takie zagadnienia jak:
– Plan na wypadek sytuacji kryzysowej i korzyści z planowania,
– Wpływ katastrof na archiwa i dziedzictwo dokumentalne,
– Zapobieganie ryzyku, łagodzenie i zarządzanie nim,
– Budowa zespołu interwencyjnego i współpraca z wolontariuszami,
– Utworzenie sieci wsparcia zarządzania kryzysowego,
– Ochrona najistotniej części zasobu,
– Zagadnienie finansowe i ubezpieczeniowe,
– Planowanie budynków i magazynów z zapasami awaryjnymi,
– Działania, ocena szkód i plany ochrony,
– Działania na rzecz naprawy, tymczasowe magazyny i konserwacja,
– Powrót do normalnej aktywności.
Celem podręcznika jest wsparcie ochrony zasobów archiwalnych stąd nie omawia on szczegółowo technik ochrony zasobów bibliotecznych i muzealnych.
Podręcznik zgodny jest z czterofazowym modelem katastrof (łagodzenie skutków, przygotowanie, reagowania i odzyskiwanie) zalecanym przez grupę Grupę Ekspertów ICA ds. Zarządzania Kryzysowego i Przygotowania na Wypadek Katastrofy (Groupe d’experts de l’ICA sur la gestion des situations d’urgence et la préparation en cas de catastrophe). Pierwsza część podręcznika przedstawia plan reagowania na katastrofy, zarządzanie kryzysowe i planowanie działań w sytuacjach kryzysowych. Druga część dotyczy archiwów i dziedzictwa dokumentacyjnego oraz wpływu katastrof na nie. W trzeciej części omówiono zapobieganie, łagodzenie skutków i zarządzanie ryzykiem. Kolejna część dotyczy sposobów, w jakie instytucje przygotowują się na potencjalne katastrofy, w tym tworzenia zespołów reagowania na katastrofy, współpracy z wolontariuszami i tworzenia sieci wsparcia. Część piąta dotyczy inicjatyw reagowania po katastrofie, w tym oceny szkód i planów ratunkowych. Część szósta, to działania naprawcze, w tym przywracanie wznowienia działalności przez instytucję. Rozdział siódmy wskazuje jak tworzyć plany awaryjne. Ostatnie rozdziały podręcznika zawierają materiały dodatkowe, w tym bardzo interesujący słownik zarządzania w sytuacjach kryzysowych i przygotowania na wypadek katastrof.
Część dziesiąta, ostatnia przed suplementami, zawiera obszerną bibliografię internetowych instytucji, stowarzyszeń zajmujących się zagadnieniami zarządzania kryzysowego w obszarze archiwistyki i szerzej instytucji kultury. Wszystkie przywołane adresy były sprawdzone w 2024 r.
Ostatnimi częściami podręcznika jest aneks obejmuje siedem pozycji oznaczonych literami od A do G gdzie pozycja G zawiera 10 formularzy oznaczonych literami od A do J. Całość kończą noty o autorach i tłumaczach oraz indeks rzeczowy.
Podręcznik napisany był w języku angielskim, oprócz francuskiego tłumaczenia dostępne jest także portugalskie. Wspomniane formularze zmieszczono także w języku angielskim w edytowanej formie MS Word.
oprac. Adam Baniecki
AP Wrocław O.Bolesławiec