Muzeum Techniki w Brnie (Technické muzeum v Brně), Uniwersytet Obrony w Brnie (Univerzita obrany v Brně) oraz Archiwum Służb Bezpieczeństwa (Archiv bezpečnostnich složek) organizują w dniu 17 listopada 2025 r. konferencję naukową na temat „Ochrona granicy państwowej 1945-1955”, która odbędzie się w sali konferencyjnej Muzeum Techniki w Brnie (Technické muzeum v Brně), Purkyňova 105, Brno-Královo Pole.
Prezentowane na konferencji referaty skupią się na latach 1945–1955, gdy na pograniczu Czechosłowacji doszło do kilku przełomowych wydarzeń. Po zwycięstwie aliantów nad Niemcami w 1945 roku na terenach pogranicznych, wcielonych w 1938 roku do III Rzeszy, utworzono czechosłowacką administrację i organizację policyjną odrodzonego państwa. Nastąpiły tu również zmiany gospodarcze i społeczne, przede wszystkim wysiedlenie całej ludności niemieckojęzycznej. Doszło również do tropienia Niemców odpowiedzialnych za zbrodnie popełnione w czasie wojny. Wraz ze wzrostem wpływów partii komunistycznej i późniejszym przejęciem przez nią władzy w lutym 1948 roku, podjęto wysiłki zmierzające do zabezpieczenia granicy państwowej, i to zarówno przed państwami sąsiednimi, jak i przed własnymi obywatelami Czechosłowacji, którzy nie chcieli zaakceptować komunizmu i wybrali drogę na Zachód. Rok 1955 był kolejnym, który w sposób znaczący wpłynął na ochronę granicy, zwłaszcza zaś z Republiką Federalną Niemiec i Austrią. W maju 1955 roku podpisano Austriacki Traktat Państwowy, na mocy którego wojska aliantów II wojny światowej opuściły Austrię. Pozostali w Austrii obywatele Czechosłowacji i innych państw bloku socjalistycznego, którym udało się dotąd przekroczyć „Żelazną Kurtynę”, nie były już tu narażone na deportację przez Armię Radziecką. Także wcześniejsza zgoda mocarstw zachodnich na utworzenie armii zachodnioniemieckiej i przystąpienie Republiki Federalnej Niemiec do NATO wymusiła na władzach państwowych konkretne działania. Jednym z nich stała się współpraca Straży Granicznej z jednostkami Armii Czechosłowackiej.
Intencją organizatorów konferencji jest skupienie się na procesach rozwojowych w regionie przygranicznym oraz na podejściu do ochrony granicy państwowej w pierwszej dekadzie powojennej, z perspektywy różnych dyscyplin nauk społecznych. Konferencja zostanie podzielona na bloki referatów pogrupowane tematycznie: I. Strzeżenie granicy państwowej (zabezpieczenie strefy przygranicznej; sposób ochrony różnych odcinków granicy przez uzbrojone oddziały i próby przekroczenia granicy państwowej, fala emigracji po lutym 1948 r.); II. Działania armii i innych formacji bezpieczeństwa ukierunkowanych na zabezpieczenie granicy i strefy przygranicznej („podział pracy” Straży Granicznej z jednostkami Korpusu Bezpieczeństwa Narodowego, lub Straży Finansowej na obszarze przygranicznym; współpraca z jednostkami Czechosłowackiej Armii Ludowej; obrona „Żelaznej Kurtyny”; działalność wywiadu czechosłowackiego); III. Wystawy muzealne i projekty edukacyjne (prezentacja wystaw i działań edukacyjnych na temat granicy państwowej i strefy przygranicznej przez stowarzyszenia obywatelskie, muzea i inne instytucje); IV. Ludność w obszarze przygranicznym (rady narodowe i administracja państwowa; wysiedlenia ludności niemieckiej i przesiedlenia na teren pogranicza Czechów; represje reżimu komunistycznego wobec ludności; działalność gospodarcza na obszarze pogranicza, skutki nacjonalizacji, reformy walutowej i kolektywizacji; życie mieszkańców w pracy i w czasie wolnym – niektóre aspekty „współistnienia” ludności na obszarze pogranicza ze służbami bezpieczeństwa; medialny i propagandowy wizerunek ochrony granic państwowych).
Konferencja, podczas której przewidziano wygłoszenie 30 referatów, odbędzie się w sali Centrum Kultury Pivovar, ul. Pivovarská 10, 344 01 Domažlice.
Więcej:
Archiv bezpečnostních složek: Pozvánka na konferenci Ochrana státní hranice 1945-1955
Program konferencji (PDF)
oprac. Ivo Łaborewicz
AP Wrocław O. Jelenia Góra