Od 2007 r. w świadomości światowej społeczności archiwistycznej zaczął funkcjonować Międzynarodowy Dzień Archiwów, jako święto archiwów i archiwistów z jednej strony, a okazja do budowania wizerunku archiwów, ukazywania ich roli jako przechowawców pamięci zbiorowej i wpływ tego faktu na budowanie otwartych społeczeństw rządzonych przez transparentne rządy. Data 9 czerwca doskonale się do tego nadawała ponieważ upamiętniała zorganizowanie się archiwistów z różnych krajów w 1948 r. w Paryżu w organizację o nazwie Międzynarodowa Rada Archiwów. Rozpoczął się długi proces wzajemnego uczenia się archiwistów od siebie, wspierania się, tworzenia wspólnych obszarów pracy i wymiany informacji. Zrodziły się programy wymiany międzynarodowej takie, jak realizowany od 1951 r. przez Dyrekcję Archiwów Francji, Międzynarodowy staż techniczny (Stage technique international d’archives). Wiedzę na nim uzyskują i sami dzielą się swoją wiedzą, archiwiści z całego świata, w tym wielu Polaków.
Jednym z największych osiągnięć MRA jest wypracowanie międzynarodowych standardów archiwalnych: opisu archiwalnego (ISAD(G), opisu twórcy (ISAAR(CPF), opisu instytucji przechowującej zasób (ISDIAH) i opisu funkcji jednostek organizacyjnych (ISDF). Wypracowane przez międzynarodowe zespoły eksperckie, pod auspicjami MRA, rozwiązania stały się fundamentem narodowych standardów archiwalnych. Narodowe systemy opisu i opracowania oparte na międzynarodowych standardach archiwalnych funkcjonują w Kanadzie, USA, Australii, Włoszech, Hiszpanii, Portugalii, Czechach, Szwajcarii, niektórych państwach związkowych Niemiec, Austrii, Katalonii, Brazylii. We Francji od 2005 r. nie wypracowano w prawdzie standardu, ale wszystkie instrukcje metodyczne muszą być zgodne ze standardami międzynarodowymi. Obszar oddziaływania standaryzowanego opisu archiwalnego jest jednak znacznie większy, ponieważ duża część krajów słabo rozwiniętych korzysta z dorobku krajów lepiej rozwiniętych. W ten sposób kraj kraje hiszpańskojęzyczne Ameryki Łacińskiej korzystają z dorobku archiwistyki hiszpańskiej, a cała Afryka Północna z francuskiej.
Polska, także znalazła się w gronie państw, które odwołują się do międzynarodowej myśli archiwalnej. W 2012 r. zespół naukowy do spraw analizy i nowelizacji wskazówek metodycznych wydanych przez Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych rozpoczął rewizję polskiej metodyki archiwalnej pod kątem jej zgodności ze standardami międzynarodowymi. Jednym z wniosków było podjęcie prac nad naszą narodową normą.
W ubiegłym roku (2015) zakończono prace nad polską Normą Opisu Materiałów Archiwalnych (NOMA), która opiera się, jak inne normy narodowe, na międzynarodowych standardach archiwalnych. Opracowana nieco wcześniej polska instrukcja do opracowania materiałów sfragistycznych w archiwach także w pełni zgodna jest ze standardami międzynarodowymi.
Trudno nie docenić wkładu Międzynarodowej Rady Archiwów w obszary nowoczesnych technologii. Wspiera ona działania związane z tworzeniem i wdrażaniem narzędzi do wymiany naukowej informacji elektronicznej takich jak EAD (Biblioteka Kongresu USA), EAD/CPF (Państwowa Biblioteka w Berlinie), ISDIAH (Ministerstwo Kultury Hiszpanii).
Rada, w oparciu o międzynarodowe standardy, sfinansowała uniwersalne narzędzie udostępniania zasobu on-line ICA-AtoM. Pracują w nim archiwa Kanady, wiele uniwersytetów na świecie i archiwa takich organizacji jak NATO czy UNESCO. W Polsce program jest testowany jako projekt naukowy przez Archiwum Państwowe we Wrocławiu.
Oczywiście obszarów aktywności Międzynarodowej Rady Archiwów jest więcej. Starczy wspomnieć programy wspierające rozwój archiwistyki w krajach rozwijających się, czy działania mające na celu ratowanie archiwaliów w przypadku nieprzewidzianych klęsk żywiołowych lub wojen. Konsekwencją są przygotowywane przez międzynarodowych ekspertów programy związane z budownictwem archiwalnym.
Niektóre narodowe archiwa w swoich krajach stały się ośrodkami prężnie oddziałującymi na rozwój administracji elektronicznej. Tak dzieje się np.: w Australii, gdzie archiwum państwowe pełni rolę jednego z istotnych centrów kompetencyjnych oceniające bazy danych wdrażane na różnych obszarach życia. W tym roku archiwum australijskie przyznało specjalną nagrodę stworzonemu dla całej Australii systemowi zarządzania krwiodawstwem. Od ostatnich lat XX w. rola Międzynarodowej Rady Archiwów, jako inicjatora i koordynatora współpracy międzynarodowej archiwów, mocno wzrosła. Ma rada niezaprzeczalne zasługi w obszarach metodyki archiwalnej i wymiany informacji naukowej.
W 2012 r. na Międzynarodowym Kongresie Archiwów w Brisbane zaprezentowana została „skrzynka z narzędziami”, projekt przygotowany przez państwa Pacyfiku i Francję, którego celem jest dostarczenie podręcznika – narzędzia (stąd nazwa) pozwalającego na stworzenie systemu zarządzania i archiwizacji informacji. Projekt powinien być przedstawiony w wersji dojrzałej na tegorocznym kongresie w Seulu i stać się kolejnym standardem archiwalnym.
9 czerwca, dzień powołania Międzynarodowej Rady Archiwów jest świętem archiwów i okazją do zaprezentowania nas szerokiej publiczności. W tym roku odbywa się on „w cieniu” XVIII Międzynarodowego Kongresu Archiwów w Seulu. Motto kongresu i dnia archiwów brzmi tak samo: „ Archiwa, harmonia i przyjaźń” stąd charakterystyczne logo. Archiwa na całym świecie przygotowały bogatą ofertę. Przegląd propozycji można śledzić na stronie internetowej MRA. O ofercie polskich archiwów państwowych można dowiedzieć się z ich stron internetowych oraz informacji zebranej na stronie internetowej Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych.
Przewodniczący Międzynarodowej Rady Archiwów, Davied Fricker, w liście otwartym skierowanym do archiwistów z okazji ich święta stwierdził, że motto dnia archiwów: „Archiwa, harmonia i przyjaźń” ma wartość i sens dokładnie taki jak zawód archiwisty. „Harmonia i przyjaźń są cenne ze względu na współpracę i wspólną wiedzę. Ten temat ewidentnie odnosi się także do roli archiwów w społeczeństwie; badanie rozumienia i sensu poprzez spuściznę kulturalną i społeczną”.
Adam Baniecki
AP Wrocław O/Bolesławiec