W październiku 2025 r. podczas Międzynarodowego Kongresu Archiwów Grupa Ekspertów Opisu Archiwalnego (Expert Group on Archival Description (EGAD)[1] opublikowała ostatnią, czwartą część, międzynarodowego standardu Racords in Contexts – Przewodnik zastosowania (Records in Contexts-Application Guidelines (RiC-AG). Uzupełnia ona, i jak się zdaje kończy, budowę podstaw metodycznych opisu archiwalnego kolejnej generacji, która zastąpi znany w świecie, ale w zasadzie niereprezentowany w polskiej metodyce archiwalnej, pakiet czterech standardów opisu archiwalnego, którego rdzeniem jest ISAD(G) Międzynawowy standard opisu archiwalnego. Część ogólna ISAD(G) [2], uzupełniony o standard opisu twórcy ISAAR(CPF) [3], przechowawcy (ISDIAH) [4] oraz funkcji (ISDF)[5].
Rozwiązania proponowane przez RiC wpłyną także na zmiany w Kodowanym Opisie Archiwalnym (Encoded Archival Description)[6] narzędziu pozwalającym na prezentacje w sieci, za pomocą XML[7], wielopoziomowych opisów archiwalnych, w tym opartych na standardzie ISAD(G). EAD zyskał powszechne uznanie ze względu na prostotę i komfort pracy. Jest bardzo intensywnie rozwijany. ISAD(G) reprezentuje EAD odzwierciedljąc metodyczną normę ISAD(G), w ten sam sposób odzwierciedla także metodykę amerykańskiego Describing Archives: A Content Standard (DACS) czy kanadyjskiego Rules for Archival Description (RAD) i większości europejskich i światowych narodowych systemów archiwalnych.
Opis twórców przygotowany w ISAAR(CPF) ma odpowiednik w prowadzonym przez Staatsbibliothek zu Berlin EAC-CPF (Encodec Archival Context)[8], opis przechowawcy oparty na ISDIAH ma swój odpowiednik w EAG (Encoded Archival Guide)[9], co ciekawe ten model XML został opracowany i jest rozwijany przez archiwa hiszpańskie. Na 2026 r. zapowiedziane są nowe edycje EAD4 i EAC-CPF i wreszcie uzupełnienie czterech isadowskich norm archiwalnych o opis funkcji w języku XML w postaci Encoded Archival Context-Function (EAC-F). Nowe rozwiązania mają położyć większy nacisk na bogatsze, szczegółowe opisy bytów takich jak zasoby archiwalne, instytucje, agenci i funkcje wraz z działalnością. Relacje pomiędzy bytami mają być bardziej kompleksowe, tak strukturalnie jak semantycznie.
Istotna jest też korelacja pomiędzy EAD XML a RiC-CM. RiC rozróżnia model koncepcyjny od sposobu przechowywania i rozpowszechniania metadanych, ale dane te wyrażane są w RDF (Resource Description Framework – RDF)[10], który jest lepiej dostosowany do niektórych rodzajów prezentacji wiedzy niż inne modele relacyjne lub ontologiczne. Zapewne powszechną praktyką będzie, że wdrożenie RiC będzie dokonywane w środowisku gdzie istnieją starsze dane. W celu migracji do nowego systemu kompatybilnego z RiC, będą musiały być przygotowane i ulepszone. Migracja starszych danych będzie obejmować mapowanie jeden do jednego. Dane zostaną zmapowane tak dokładnie, jak to możliwe. Może się także zdarzyć, że w razie potrzeby koniecznym będzie stworzenie rozszerzenia w RiC-O, aby przeniesienie mogło się dokonać.
Zasadnicza różnica pomiędzy ISAD a RiC jest taka, że narracja opisu ISAD(G) jest swobodnym tekstem. W przeciwieństwie do niego, RiC jest modelem, który identyfikuje rzeczy (podmioty), które należy opisać wraz z wzajemnymi relacjami w sposób określony w RDF. Jest modelem znacznie bardziej uporządkowanym, standaryzującym sposób, w jaki dane są opisywane i łączone w sieci semantycznej Web Ontology Language (OWL)[11]. (Przypomnijmy. model RDF to „semantic triple” trójka semantyczna : subject–predicate–object expressions (podmiot-predykat-obiekt).
Opisywana norma Racords in Contexts – Przewodnik zastosowania (Records in Contexts Application Guidelines) ma na celu zwrócić uwagę na szerokie możliwości korzystania ze standardów serii RiC, podpowiadając różnorodne możliwości w zależności od obszaru archiwistyki czy stawianych przez archiwistę celów. Jest oficjalnie zalecana i wspierana przez Międzynarodową Radę Archiwów, a to oznacza, że wcześniej czy później będzie coraz szerzej stosowana.
Proces olbrzymich zmian w metodyce archiwalnej przełomu XX i XXI w. zbliża się do momentu, kiedy wypracowane i zebrane zostaną wszystkie elementy układanki: metodyka, rozwiązania WEB, modele przepływu pracy itd. Pozostanie pracować. Archiwa zamienią archiwistę zajętego sprawdzaniem, czy to co jest w spisie leży na miejscu na regale, w inżyniera informacji tworzącego świat otwartej archiwistyki. To się już dzieje…
Źródła:
– Records in Contexts Application Guidelines v.01, Oktober 2025
Przypisy:
[1] https://www.ica.org/ica-network/expert-groups/egad/
[2] ISAD(G) Międzynarodowy Standard Opisu Archiwalnego. Część ogólna. Wersja 2. Norma przyjęta przez Komitet ds. standaryzacji opisu Sztokholm, Szwecja, 19-22 września 1999 r., tłum. Hubert Wajs, Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Warszawa 2005; ISBN 83-89115-46-8
[3] Międzynarodowy standard archiwalnych haseł wzorcowych stosowanych do archiwów ciał zbiorowych, osób i rodzin ISAAR (CPF) Wersja druga, tłum. Anna Laszuk, Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Warszawa 2006; ISBN 8389115-63-8
[4] ISDIAH. Międzynarodowy standard opisu instytucji z zasobem archiwalnym, tłum. Hubert Wajs, Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Warszawa 2017; s. 102; ISBN 978-83-65681-26-3.
[5] ISDF. Międzynarodowy standard opisu funkcji, tłum. Adam Baniecki, Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Warszawa 2017; ISBN 978-83-65681-23-2
[6] https://www.loc.gov/ead/
[7] https://www.w3schools.com/xml/xml_whatis.asp
[8] https://eac.staatsbibliothek-berlin.de/
[9] http://censoarchivos.mcu.es/CensoGuia/proyecto.htm
[10] https://www.w3.org/RDF/
[11] https://www.w3.org/OWL/