Archiwum Urzędu Prezydenta Republiki Czeskiej, działające formie zinstytucjonalizowanej w różnej postaci od 1954 r., jest instytucją publiczną, działającą w myśl czeskiej ustawy o archiwizacji i obsłudze akt oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. nr 499/2004). Funkcjonuje w ramach sieci archiwów państwowych, należąc do archiwów specjalistycznych i zajmując się dokumentacją powstałą w wyniku działalności Kancelarii Prezydenta i wspierających z nią instytucji. Jak wszystkie archiwa historyczne przejmuje, ewidencjonuje, trwale przechowuje i udostępnia powierzone mu dokumenty, które pochodzą z lat [1816] 1919-2013, zajmując łącznie 1500 mb półek.
W ramach udostępniania i promocji pracownicy archiwum zamieszczają na stronach internetowych swej instytucji najciekawsze dokumenty. Od 2012 r. czynią to w ramach cyklu „archiwalia miesiąca”, ukazującego i omawiającego materiały dla ciekawych i ważnych wydarzeń sprzed lat. Wbrew nazwie nie w każdym miesiącu pojawiają się kolejne prezentacje, lecz zawsze przykuwają uwagę licznych odbiorców. W ostatnim czasie zaprezentowano dokumenty dwóch wydarzeń: rozwiązanie Układu Warszawskiego w 1991 r. oraz inwazję wojsk tegoż układu w sierpniu 1968 r. na Czechosłowację.
Komunistyczny pakt wojskowy, zwany Układem Warszawskim, a formalnie Traktatem o Przyjaźni, Współpracy i Pomocy Wzajemnej, został podpisany 4 maja 1955 r. w Warszawie przez przedstawicieli ośmiu krajów: Albanii, Bułgarii, Czechosłowacji, Węgier, Niemieckiej Republiki Demokratycznej, Polski, Rumunia i Związku Radzieckiego. Po „wiośnie narodów” z lat 1989-1990 Układ Warszawski stał się symbolem dawnych struktur komunistycznych, a jego rozwiązanie było kolejnym krokiem na drodze do wolności. Jedną z najważniejszych postaci w tym procesie był prezydent Vaclav Havel. Nic więc dziwnego, że oficjalne podpisanie rozwiązania tego Układu nastąpiło w Pradze dnia 1 lipca 1991 r. Wśród powstałych wówczas, a zaprezentowanych obecnie w Internecie dokumentów, zobaczyć można fotografie osób podpisujących protokół o rozwiązaniu (zdjęcie z otwarcia spotkania: prezydent Václav Havel i minister spraw zagranicznych Jiří Dienstbier; zdjęcie przedstawicieli wszystkich państw członkowskich, Polskę reprezentował prezydent Lech Wałęsa) oraz projekt wspólnego komunikatu.
W sierpniu, jak co roku od ponad 50 lat, Czesi obchodzili wydarzenie, które zapadło bardzo boleśnie w ich sercach – dzień, w którym obietnica swobód obywatelskich związanych z Praską Wiosną, została całkowicie zdruzgotana przez wkroczenie do Czechosłowacji wojsk Układu Warszawskiego. Ludzie byli zszokowani. Ówcześni przywódcy państwa zostali uwięzieni w ZSRR. Opór okazał się nieskuteczny. Nastała wielka frustracja. Jednak nazajutrz po inwazji, 23 sierpnia 1968 r., do Kancelarii Prezydenta zaczęła napływać ogromna ilość listów i petycji, adresowanych przede wszystkim do prezydenta Ludvíka Swobody. Zaprezentowany wybór tych dokumentów ukazuje ówczesny stan świadomości i reakcje społeczeństwa.
Ten sposób prezentacji archiwaliów, pozbawiony nadmiernego komentarza, który można określić „surowym”, nie jest wyszukany, ale z pewnością ciekawy i przemawiający w sposób bezpośredni do odbiorcy.
Więcej
Archivu Kanceláře prezidenta republiky
oprac. Ivo Łaborewicz
Archiwum Państwowe Oddział w Jeleniej Górze