CZECHY: Metodyka opracowania i opisu – części szczegółowe standardu ogólnego

W 2013 roku wydano w Pradze „Základní pravidla pro zpracování archiválií” – podręcznik zawierający ogólne standardy opracowania oraz opisu archiwaliów, a także obszerne kompletne przykłady opisu zespołów archiwalnych, inwentarze, hasła indeksowe i hasła wzorcowe opisu twórców. Przepisy były przygotowywane od końca XX wieku, a intensyfikacja i finalizacja prac nastąpiły od 2010 roku. Wtedy bowiem, na mocy porozumienia czeskich instytucji przechowujących dziedzictwo kulturalne – Archiwum Narodowego i Biblioteki Narodowej – oraz w ramach projektu INTERPI tworzony był system informatyczny, przeznaczony do stosowania w instytucjach pamięci. Dane sporządzone zgodnie z tym standardem i zgromadzone w systemie informatycznym można obecnie wyszukiwać na portalu badatelna.eu. W 2015 roku ukazało się drugie wydanie podręcznika „Základní pravidla…”, poprawione i uzupełnione.

W 2018 roku – w formie suplementów 1, 2 i 3 do czasopisma „Sborník archivních prací” (rocznik LXVIII) – wydane zostały szczegółowe wskazówki do opracowania materiałów archiwalnych trzech typów twórców. Mimo że ukazały się pod takim szyldem, stanowią uzupełnienie podręcznika ogólnego sprzed kilku lat. Odnoszą się do zespołów często występujących, w pewien sposób typowych, a ich twórcy w niektórych przypadkach niedawno zakończyli działalność lub jeszcze istnieją. W drugiej części wstępu do każdych wskazówek podano konkretne uzasadnienie ich wydania. Suplement 1 zawiera zasady opracowania zespołów zawierających archiwum gminy – podstawowej jednostki samorządu i administracji terenowej. Suplement 2 to zasady opracowania zespołów zawierających archiwa przedsiębiorstw przemysłowych, działających w różnych okresach chronologicznych i różnych systemach. Suplement 3 zawiera zaś zasady opracowania zespołów typu urząd powiatowy II, czyli twórców działających w latach 1990-2002. Jak piszą autorzy, w ewidencji Národního archivního dědictví (NAD) znajduje się 75 zespołów z 76 istniejących powiatów, a tylko jeden jest zinwentaryzowany i opracowany.
Wskazówki zawierają: część wstępną; ogólny opis twórców, czasem – jak w przypadku przedsiębiorstw przemysłowych – podawany jest także szerszy kontekst ustrojowy ich funkcjonowania; strukturę, czas i zakres ich działania; sugerowany tryb opracowania, w tym struktura zespołu i formułowanie elementów opisu na poziomie zespołu, serii, jednostki archiwalnej i dokumentu. Uzupełniają je przykładowe opisy – schematy struktury wraz z tytułami serii, wykazy akt, pojedyncze elementy i opisy twórców. Na przykład, we wskazówkach do opracowania archiwum gminy podano krótkie opisy twórców materiałów archiwalnych, jakimi były: urząd wójtowski, urząd miejski, gminny komitet narodowy i osada wiejska.
Anna Laszuk