POLSKA: Warszawa. Konferencja „Dni Digitalizatora” 2018

W dniach 18-19 września 2018 r. odbyła się w Warszawie 6. edycja Dni Digitalizatora, przygotowanych przez Narodowe Archiwum Cyfrowe (poprzednie DD). Konferencja miała miejsce w Filmotece Narodowej – Instytucie Audiowizualnym (dalej: FINA). Analogicznie jak w latach ubiegłych, pozwoliła na wymianę wiedzy i doświadczeń z zakresu digitalizacji. Omówiono również zmiany w zarządzeniu nr 14 Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych z dnia 31 sierpnia 2015 r. w sprawie digitalizacji zasobu archiwów państwowych (dalej: zarządzenie), opracowane przez zespół powołany zarządzeniem nr 27 Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych z dnia 13 marca 2018 r.

Konferencję otworzył p.o. dyrektor Narodowego Archiwum Cyfrowego Radosław Kałużniak. Następnie głos zabrał Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych, dr Wojciech Woźniak, który dziękując za zaangażowanie archiwów państwowych w zakresie digitalizacji, wskazał jednocześnie na kolejne ambitne zadania w tej dziedzinie.


Dni digitalizatora 2018, Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych dr Wojciech Woźniak

Maciej Gajewski (NDAP) oraz Eliza Dąbrowska (NDAP) w wystąpieniu zatytułowanym „Pierwszy rok realizacji Strategii digitalizacji zasobu archiwów państwowych na lata 2018-2023” przedstawili stan jej wdrożenia. W archiwach państwowych uruchomiono 6 z 10 zadań ujętych w dokumencie strategicznym, w ramach których planuje się zdigitalizować ponad 5,5 mln stron dokumentów, ok. 20 tys. minut dokumentów filmowych i dźwiękowych, doposażyć 10 pomieszczeń, w których prowadzona jest digitalizacja, aby spełniły one standardy pracowni digitalizacyjnej. Na realizację powyższych zadań Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych przeznaczył ok. 820 tys. zł.

Karol Dowgiało (NAC) oraz Adam Waszkiewicz (NAC) w wystąpieniu zatytułowanym „Modernizacja Zintegrowanego Systemu Informacji Archiwalnej ZoSIA” omówili stan prac nad systemem, które są możliwe dzięki dofinansowaniu w ramach PO PC Oś Priorytetowa nr 2 „E-administracja i otwarty rząd” Działanie nr 2.1 „Wysoka dostępność i jakość e-usług publicznych”. Realizacja projektu przypada na lata 2018-2021, jego koszt oszacowano na prawie 21 mln zł. Pomyślna realizacja projektu zaowocuje rozbudowaniem systemu o 6 nowych e-usług w zakresie gromadzenia, przechowywania, udostępniania i zabezpieczania materiałów archiwalnych oraz planowania i sprawozdawczości. W chwili obecnej system zawiera moduł przeznaczony do ewidencji i inwentaryzacji archiwaliów.

Następnie głos zabrała Katarzyna Zajkowska (NAC), która w wystąpieniu zatytułowanym „Modernizacja serwisu Szukajwarchiwach.pl” wskazała, że jego nową wersję użytkownicy będą mogli przetestować w styczniu 2019 r., jednocześnie zostanie zachowany dostęp do obecnej. Modernizacja serwisu wzbogaci go o nowe funkcjonalności, m.in.: kolekcje tematyczne, tagowanie, zamawianie skanów on-line, e-rewers, podstronę archiwum państwowego, możliwość zgłaszania błędów, aktualizację danych bezpośrednio przez archiwa państwowe (od stycznia 2019 r. za pośrednictwem ZoSIA). Uczestnicy konferencji mogli również zapoznać się z testową wersją serwisu.

Bolesław Rassalski (AP Bydgoszcz) w referacie zatytułowanym „30 lat digitalizacji w Polsce i na świecie” podzielił się wiedzą z zakresu historii digitalizacji – od Projektu Gutenberg (1971 r.), aż po czasy współczesne. Prelegent poruszył wiele interesujących wątków – od pierwszych prób podejmowanych w zakresie uzyskania obrazu cyfrowego obiektu, po zmieniające się trendy w tym zakresie – od skanowania 1-bitowego, poprzez skanowanie w skali szarości, aż po skanowanie w kolorze. Przypominał również słuchaczom, że to Archiwum Dokumentacji Mechanicznej (dzisiejsze NAC) oraz archiwa państwowe w: Katowicach, Lublinie i Bydgoszczy, jako pierwsze w państwowej sieci archiwalnej, zainicjowały digitalizację swojego zasobu archiwalnego.

Anna Skała (NAC) w wystąpieniu zatytułowanym „Proponowane zmiany w zarządzeniu NDAP w sprawie digitalizacji zasobu archiwalnego archiwów państwowych” omówiła stan prac nad projektem dokumentu. Zespół zaproponował, aby projekt zarządzenia zawierał część ogólną (składającą się m.in. z: opisu organizacji digitalizacji, pracowni digitalizacji, rocznych planów digitalizacji, kontroli jakości, nazewnictwa, przechowywania i udostępniania plików cyfrowych) oraz moduły dotyczące digitalizacji dokumentacji aktowej, fotograficznej, technicznej, geodezyjno-kartograficznej, dokumentów dźwiękowych, filmowych i pergaminowych oraz materiałów sfragistycznych. Regulacje dotyczące przygotowania materiałów do digitalizacji będą stanowiły odrębną część zarządzenia, zatem nie zostaną uwzględnione w modułach dotyczących digitalizacji poszczególnych rodzajów dokumentacji. Treść tych modułów zostanie natomiast wzbogacona o zalecenia w zakresie odpowiedniego sprzętu do digitalizacji oraz tabele z parametrami właściwymi dla digitalizacji wszystkich rodzajów dokumentacji wymienionej w zarządzeniu. W rocznych planach digitalizacji zaproponowano podniesienie normy na 80 tys. skanów dokumentacji aktowej w przeliczeniu na 1 etat.

Michał Zawada (AP Lublin) w wystąpieniu zatytułowanym „Zarządzenie NDAP w sprawie digitalizacji zasobu archiwalnego archiwów państwowych – omówienie modułu digitalizacji dokumentacji aktowej” w sposób szczegółowy przedstawił opracowane przez zespół zapisy projektu zarządzenia. Wśród najistotniejszych znalazły się m.in. zalecenia, aby dokumentację aktową digitalizować w trybie 1 strona – 1 skan, natomiast gdy dwie sąsiadujące ze sobą strony stanowią jeden dokument w trybie 2 strony – 1 skan. Dokumentację aktową, zawierającą inne rodzaje archiwaliów, należy skanować z parametrami jej właściwymi, natomiast poszczególne obiekty należy zeskanować jako osobne pliki z zastosowaniem parametrów określonych dla tego rodzaju obiektów, np. gdy w aktach znajduje się dokument z fotografią, to należy sporządzić skan całej strony oraz osobno skan samej fotografii. Digitalizację należy wykonać na jednolitym matowym tle koloru czarnego, białego lub szarego z zachowaniem tła skanowanego obiektu. Na potrzeby digitalizacji zabezpieczającej nie należy łączyć skanów zawierających fragmenty digitalizowanych obiektów. Należy natomiast zachować orientację tekstu skanowanego dokumentu. Prelegent omówił również pożądane parametry sprzętu do digitalizacji dokumentacji aktowej oraz parametry jej digitalizacji. Merytoryka została poparta konkretnymi przykładami.

Ryszard Bacmaga (AP Wrocław) w referacie „Zarządzenie NDAP w sprawie digitalizacji zasobu archiwalnego archiwów państwowych – omówienie modułu digitalizacji dokumentacji kartograficznej” podzielił się ze słuchaczami proponowanymi zapisami w zakresie kartografii. Wśród najistotniejszych znalazły się zalecenia, aby materiały wielostronicowe skanować 1 skan – 1 strona z zachowaniem licznika stron, rewers mapy powinien natomiast podlegać skanowaniu tylko w razie ciągłości informacji z poprzedniej strony. W przypadku niemożności zachowania obramowania – ze względu na format dokumentu oraz ograniczony obszar skanowania – dopuszczono skanowanie we fragmentach z zastrzeżeniem, aby na kolejnych skanach fragmentów dokumentu zachować zakładkę stanowiącą co najmniej 20% treści sąsiadujących fragmentów. Prelegent omówił również zalecany sprzęt do digitalizacji dokumentacji kartograficznej oraz parametry jej digitalizacji.

Aleksandra Brzozowska (NAC) w wystąpieniu „Zarządzenie NDAP w sprawie digitalizacji zasobu archiwalnego archiwów państwowych – omówienie modułu digitalizacji dokumentacji fotograficznej” podkreśliła, że jedną z najważniejszych zaproponowanych zmian jest wprowadzenie zapisu digitalizacji zabezpieczającej negatywu fotografii jako negatyw, w ten sposób uniknąć można interpretacji obrazu przez oprogramowanie skanera. Kolejne omówione zalecenia to m.in.: fotografie czarno-białe digitalizujemy w skali szarości, natomiast rewersy pojedynczo jeśli tylko jedna z odbitek zawiera informację na rewersie, natomiast wszystkie jeśli na rewersie każdej z odbitek widoczne są inne informacje umożliwiające identyfikację zdjęć. Ponadto przeanalizowała właściwe użycie wzorników referencyjnych oraz linijki względem poszczególnych rodzajów nośników fotografii podczas digitalizacji. Zaprezentowała również pożądane parametry sprzętu do digitalizacji dokumentacji fotograficznej oraz parametry jej digitalizacji.

Tomasz Gruszkowski (BN) w wystąpieniu „Tajemnice przetargów, czyli co zgrzyta w obrazie” w barwny i interesujący sposób przedstawił aspekty prac związanych z opisaniem elementów specyfikacji istotnych warunków zamówienia na digitalizację wybranych materiałów. Omawiane sytuacje prelegent zobrazował przykładami.

Łukasz Janik (FINA) „Digitalizacja dostępowa. Możliwość archiwum a jakość digitalizacji” omówił cały proces digitalizacji obiektu – od określenia jej celu (archiwalny, dostępowy, podglądowy), wybór obiektu, jego konserwację, digitalizację, przygotowanie do udostępnienia, aż po stworzenie kopii dystrybucyjnych.

Ksenia Kakarenko (FINA) w wystąpieniu „Prawne aspekty digitalizacji materiałów niepublikowanych” w bardzo przystępny sposób przedstawiła to trudne zagadnienie, m.in. wyjaśniła różnicę pomiędzy prawami autorskimi, prawami wydawcy oraz danymi osobowymi. Podkreśliła, że materiały zawierające dane prawnie chronione nie mogą być upubliczniane niezidentyfikowanym osobom, można natomiast je udostępnić w serwisie, do którego dostęp mają osoby uprawnione.

Uczestnicy konferencji mieli także możliwość odbycia wizyty studyjnej w Dziale Digitalizacji w FINA.

Tekst: Eliza Dąbrowska (NDAP)

Fot. Piotr Strembski (AP Łódź)